Дуу цөөтэй хүний дотоод ертөнц

                                                 

 

Налгархан хот
бол Налайх. Тиймээс ч энэ
хотод төрсөн хүүхэд амар амгалан төрхтэй байдаг гэж хөгшид ярьдаг. Нэгэн цагт
санаандгүй хар тарвагатай таарсан хүн дошин дээр нь очоод үзсэн чинь урд өмнө
хэн ч харж байгаагүй хар чулуу газрын доороос гарсан байсан нь \”Налайх” хэмээх
их айл үүсгэн байгуулагдахын үндэс суурь болоод зогсохгүй нүүрсний уурхайн
нээлт болсон гэх домогтой. Энэ хотыг үе
үе зорих тоолондоо
их л цэвэрхэн
хот юм даа гэж бодож явснаас бус хэн хэзээ нь цэвэрлэчихдэг талаар огтхон ч
бодож яваагүй юм билээ.

Харин энэ удаад
шанхных нь үсэнд яльгүйхэн сор суусан эр навч шүүрдэж зогсохыг хараад гайхшрал төрлөө. Учир нь навч
байгалийн жамаар ургаж, унадаг.
Тиймээс түүнийг
шүүрдээд байх шаардлага байна уу даа гэсэн бодол өөрийн эрхгүй төрснийг нуух
юун. Түүний өмссөн
хувцаснаас нь ТҮК-ийн ажилтан юм байна даа гэсэн ойлголттой болсон хэдий ч очиж
яриа өдмөөр санагдлаа.
Ингээд Монголхааны
Махават гэдэг хүнтэй уулзсан юм. Үг дуу цөөнтэй түүнтэй яриа өдөх бас л амаргүй
даваа бололтой. Асуусан асуулт бүрт минь ганцхан үгээр хариулт өгөх нь
хачирхалтай.”Эхээс зургуулаа. Одоо хоёр дүүтэйгээ л үлдсэн. Хорвоо хатуу шүү
дээ гэж ярих энэ хүний амьдралын тухай илүү их сонирхмоор санагдсныг нуух юун.” Өглөө эртхэн гэрээсээ гараад ажил руугаа
алхах сайхан байдаг юм. Үүрийн туяатай агаар цэвэр шүү дээ. Тиймээс цэнгэг
агаар амьсгалж яваа хүнд муу, муухай бодол орж ирнэ гэж байхгүй. Манай хамт
олон ч инээд, дуу хууртай л угтана. Би яах вэ дээ олныхоо дэмээр ажилтай сайхан
л байна.”

Ерөнхийдөө
Махават гэх энэ казах эрийн яриа энэ. Ам бүл дөрвүүлээ аз жаргалд хөлбөрч
хүүхдүүдийнхээ цангинасан инээдэн дор сэтгэл амгалан ажиллаж амьдарч байсан цаг
саяхан. Гэтэл гэнэтхэн сэтгэлд нь хар салхи дэгдэж голыг нь харлуулсан үйл
явдал болжээ. М.Махават хоёр сайхан хүүхэдтэй байсан. Харамсалтай нь жилийн
өмнө галын аюул гарч хоёр үр нь гэртэйгээ хамт шатжээ. Хүний амьдралд үүнээс
том зовлон гэж юу байх билээ. Сайхан хань нь бие жаахан тааруу гэнэ. Гэхдээ
мөн л нөхөртэйгээ хамт нэг байгууллагад
ажилладаг. Өвдлөө гээд гэрт хэвтэж дорхноо хамт олныхоо дунд ханьтайгаа байсан
нь хавьгүй дээр бизээ. Махават гуай энэ байгууллагад 24 жил ажиллаж байгаа. Нэг
үгээр хэлэх юм бол ээжийнхээ ажлыг өвлөж авсан хүү. Хэдийгээр 55 насны босго
алхсан ч ажлаа хүнд хэцүү гэж голж, чамлаж, шантрахгүйгээр 20 настай юм шиг л
түргэн шалмаг хийдэг нэгэн. Тиймээс ч хамт олон дотроо нэр хүндтэй.

Анх ачигчаар
ажилд орж хэдхэн жилийн дараа байгууллагын аварга болж байсан энэ хүн ажлыг
хийвэл хийсэн шиг хийдэг нэгэн бололтой. Тэрбээр ярих зуураа шүүрээ сурмагхан
гэгч нь эргүүлж булан тохойд нэг ч навч үлдээхгүй гэсэн шиг шүүрдэнэ. Ер нь ч
шүүр барьсан хүн хог үлдээх нь муухай шүү дээ. Өмссөн хувцастайгаа л үлдсэн энэ
хүнд байгууллага, хамт олон нь сэтгэл гаргаж Налайх даяараа хандив өрнүүлж
сайхан гэртэй болгожээ. Одоо дутуу зүйл танайд байна уу? гэж асуухад \”толгой
сэгсэрлээ” энэ нь байхгүй гэсэн хариулт. Авч байгаа цалин нь ч хангалттай. Бас
ч гэж удахгүй цалин мөнгөө нэмэх тухай удирдлага нь ярьсан аж. Махават энэ
байгууллагад орохоосоо өмнө налайхынхаа ус сувагт 10 жил ажилласан.

Дараа нь зам
ангид 3 жил ажиллажээ. Гэвч тухайн салбарт ажилласан жилийн хөдөлмөрийн дэвтэр
олдохгүй байгаа нь гавьяаныхаа амралтанд суухад тээг болж байгаа гэнэ. Зуны
улиралд хэзээ ч амралтаа авч үзээгүй энэ хүн 11 дүгээр сарын сүүлээр амардаг. Яагаад
зуны улиралд амралтаа авдаггүй юм бэ гэж асуухад \”Дулааны улиралд хүн бүхэн
амрахыг боддог шүү дээ. Тэгэхээр Налайхын маань хогийг хэн цэвэрлэх болж байна.
Ядаж өөрийн хариуцсан хэсгээ цэвэр байлгах нь дээр шүү дээ.Тэгээд ч би нэг их
айхтар халууцаад байдаггүй болохоор цэвэрлэгээ хийхэд амар байдаг юм гэж
хариулсан нь хачирхалтай. Эхнэрийнхээ цалинтай нийлүүлээд сард овоо хэдэн
төгрөг авчихдаг болохоор болоод л байдаг юм. Саяхан дүүгийнхээ хашааг худалдаж
авах гэж цалингийн зээл авсан. Түүнийгээ төлчихөөд үлдсэнээр нь хувцас, хоолоо
бэлдээд л бид хоёр болдог юм. Монголчууд хоёр идэхгүй хоосон хонохгүй гэж
ярьдаг шүү дээ. Би тийм л амьдралтай хүн гэж ярьж байлаа. Хоёр сайхан
хүүхдээсээ хойш ямар ч баяр ёслол тэмдэглэхээ больсон гэнэ. Хүүхэд ахуй
насандаа тоглож, ангийнхантайгаа бужигнан гүйлдэж, залуу насандаа амрагаа
хөтлөөд алхаж байсан дурсамж дүүрэн талбайгаа цэвэрлэх их сайхан шүү дээ. Хааяа
амсхийх зуураа энд тэгж байлаа. Тэнд тийм юм болж байлаа гээд гэрэлт дурсамжууд
сэтгэлд ороод ирдэг гэх энэ хүн гэнэтхэн үл мэдэгхэн жуумалзсан нь цэргийн
андаа дурссан хэрэг байлаа. Дарханд цэргийн алба хаасан энэ эрийн сэтгэлийг
сөхөж үзвэл гэрэл гэгээтэй зүйл их байх нь мэдээж.Үеийнх нь найзууд бүгд л
Казакстан руугаа буцсан аж. Одоо
Монголд багаасаа үерхсэн хоёр найз нь л байдаг гэнэ. Санаагаар болдог бол
Налайхынхаа залууст зориулж сагс, гар бөмбөгийн талбай бий болгох сон. Би
хүүхэд байхдаа хашаандаа самбар зоочихоод ойр хавийнхаа хүүхдүүдийг цуглуулж,
сагс их тоглодог байлаа.Одоо ч тоглоно шүү дээ гэж ярих зуураа өмссөн пүүз
рүүгээ харах нь одоо тоглох нь уу даа гэлтэй.

Налайх дүүргийн иргэд хөл ихтэй. Гэвч
тэр дунд их л тайвнаар түрдэг тэрэг дээрээ сэвсийтэл навч ачсан энэ эрхэм хааяа
магнайныхаа хөлсийг арчин цааш алхлаа. Цэлийтэл сайхан цэвэрлэчихсэн гэрээ
эргээд харахад хэн нэгэн хог тарьчихсан
бол бухимдал төрдөг шүү дээ. Үүнтэй адил түүний цэвэрлэж буй гудам эргээд
хогтой болчихвол бухимдмаар л санагдана. Гэвч Махават гуай тийм хүн биш
бололтой.Тэрэгтэй хогоо суллаж ирээд дахиад л шүүрээ барин сэрчигнэн унах навчсаа бөөгнүүлж эхэллээ. Тийм ээ,
тэрбээр шаргалхан навчсыг шүүрдэх бүртээ сэтгэлдээ буй хар бараан бүхнээ
шүүрдэж хаях мэт санагдаж байсныг нуух
юун. Тиймээс хатуухан, хэцүүхэн үеүдийг туулж чадсан энэ хүний ирээдүй хийгээд
сэтгэл нь цэвэрлэсэн талбайтай нь адил цэлийж, цэмбийж байх болтугай. Казакстан
бүү хэл баян-Өлгий ч явмааргүй санагддаг гэж хэлсэн энэ хүний эх орон, төрсөн
нутаг нь яах аргагүй Налайх билээ. Тиймээс Налайхдаа л налайж хамт олонтойгоо
хамт л байхыг ерөөе.

 

Г.Баян