ТАВ ДАХЬ ӨДӨР.
Өглөөний үйл ажиллагаа цагийн хуваарийн дагуу явагдав. Цайгаа уусны дараагаар цэргийн байр зүйн хичээл орж өдөр эхэллээ. Шүхэр-десантын дайчид ихэвчлэн дайсны ар талд, гол хүчний дэмжлэггүй дайсантай тулалддаг тул газар зүйн баримжаа газрын зураг дээр сайн хийдэг байх хэрэгтэй. Товчхондоо хэлбэл зүг чигээ маш сайн олдог байх ёстой. Хаана ч явж байсан монгол хүн хойд зүг олчихвол төөрөхгүйгээр яваад байж болдог. Харин хотод өссөн орос хүн бол хялбархан төөрөх нь мэдээж юм. Сургагч багш нар оролцогчдод байр зүйн баримжаалал хийх энгийн арга, техник зааж өгсөний дараа тодорхой байр зүйн солбилцолын дагуу сургуулийн полигонд буй цэгүүдийг хайж олох даалгавар өгөв. Мөн луужин ашиглаж, азимутаар явж сурлаа.
Тасгуудын дараагийн даалгавар хүн нэг бүрийн хэвтээ окопыг 30 минутын хугацаанд багтааж ухах ёстой байв. Цэргийн алба хаагч ямарч нөхцөлд, ямар хөрстэй газар оронд өөрийн биеийг дайсны сумнаас далдлаж чадахгүй гүнзгий окоп ухаж чаддаг байх ёстой. Анх удаа газар ухаж байгаа хүнд, ялангуяа хажуугаар нь төрөл бүрийн цагийн байдал өгөөд, хорт утааны баг өмссөн үед ч хөлс урсагсан бас л хүнд ажил шүү дээ.
Өдрийн хоолны дараагаар тасаг хотын байлдааны ажиллагааны хичээлд харагдав. Ингэхдээ сургагч багш нараас зааварчилгаа аваад тасаг бүр өөрт заагдсан хоёр давхар тоосгон байшинг дайрч эзлэх ёстой байлаа. Хотын байлдааны ажиллагаа бол бусад төрлийн байлдааны ажиллагаанаас онцлог хамгийн хүнд ажиллагаанд тооцогдоно. Тулааныг эргэн тойронд явуулна. Яагаад гэвэл хэн хаанаас ч буудаж болзошгүй, тийм учраас 360 хэм хяналттай, анхааралтай байхгүй бол мэргэн буудагч нар отоод сууж байгаа.
Хамгийн сүүлд хүн нэг бүр хөдөлгөөн үйлдэж буй десантын байлдааны машин \”БМД-3\”-ийн дор ороод дээгүүр нь явж өнгөрөнгүүд араас нь \”РКГ-3\” танк эсэргүүцэх гар гранат шидэж устгах дасгал боловсруулав. Кинон дээр гардаг шиг өөрийнхөө дээгүүр хүржигнэн өнгөрч буй хуягт техникийн дуу чимээг мэдрэнэ гэдэг, бодож байгаатай адил тийм ч хялбархан зүйл бишээ. Энэ бол хүн өөрийнхөө айдсыг даван туулах зориулалттай нэг төрлийн сэтгэл зүйн хичээл давхар явагдаж байгаа гэж ойлгож болох юм. Орой нь айдсаа дарсан оролцогчид амарлаа.
ЗУРГАА ДАХЬ ӨДӨР.
Энэ өдөр оролцогчдын анхаарлын хамгийн ихээр татсан үйл явдал өрнөв. Тэр бол байлдааны жинхэнэ сумаар буудлага хийх явдал юм. Анх удаа байлдааны төрөл бүрийн буугаар буудаж үзэх гэж байгаа хүмүүсийн сэтгэл догдлох нь гарцаагүй. Буудлагын талбай дээр ирээд аюулгүйн зааварчилгаа танилцуулж, буудлагын хичээл орсоны дараа эхний буудлагыг 7,62 мм-ийн ротын пулемёт \”Печенег\”-ээр хийлээ. Мэдээж пулемётын урт ээлжийн гал, сүртэй дуу чимээ үүсгэж байгаа нь тодорхой. Гэвч цэргүүд хараалж байгаад өмнөө байгаа \”бай\”-г онох ёстой тул амьсгалаа зөв авч, анхааралтай байж сум болгоныг оновчтой гаргах ёстой юм. Үүний дараа хүн нэг бүр калашниковын автоматаар хоёр магазин буюу 60 сумаар буудлага хийсэн. Энд үзсэн хамгийн сонирхолтой хүйтэн зэвсэг бол ердийн болон дурантай хавчаахай нум сум байв. Эдгээр зэвсгүүд оросын тусгай хүчний зэвсэглэлд ороод удаагүй байгаа хэдий ч сонсогч нар сайн эзэмшиж сурчээ.
Өдрийн төсгөлд тасгууд десантын байлдааны машин \”БМД-3\”-д тасгаараа сууж, буух тактикийн дадлага хийлээ. \”БМД-3\” нь 13 тонн жинтэй, 6 метр урт, 3,1 метр өргөнтэй шүхэр-десантын дайчдыг тээвэрлэх зориулалттай гинжит, хөвөгч машин юм. Зэвсэглэлд нь 30 мм-ийн автомат пушки, 7,62 мм-ийн пулемёт, \”Конкурс\” танк эсэргүүцэгч удирдлагат пуужингаар зэвсэглэсэн. Ачаа тээврийн онгоцоор шүхрээр буулгах зориулалттай хуягласан машин юм. \”БМД-3\” десантын байлдааны машинд хүн бүр өөрийн үүрэг, байртай. Цэрэг бүр өөрийн байраа хамгийн богино хугацаанд эзлээд/суугаад хөдөлгөөн үйлдэж, дараагийн байлдааны үүрэг гүйцэтгэхэд бэлэн байх ёстой юм. Мэдээж эхний үед жижиг нэлхийгээр багтаж орох, хуягт машин руу авирч, суухад хэцүү байх боловч, дадлага хийх тусам улам хялбар болдог. Анх удаа буудаж үзсэн хүмүүсийн хувьд мартагдашгүй өдөр болон ард үлдлээ.
Р.Энхболд