Уншигчдын сонирхлыг хөтлөгч “Цагаан бороо” номын зохиогч Б.Номинчимэд ийн өгүүлжээ.
– “Цагаан бороо” ном хүмүүсийн сонирхлыг ихээр татаж байгаа нь юутай холбоотой гэж бодож байна?
– Уншигчдын сэтгэгдлийг сонсож, уншиж байхад хэд хэдэн хүчин зүйл нөлөөлж байж болохоор санагдсан. Юуны өмнө өмнө тогтсон байсан уламжлалт түүхийн ойлголтыг өөрөөр харуулсан. Хэд хоногийн өмнө нэг уншигч “Сайн эрсийг би зөвхөн адуу мал хөөдөг хүмүүс л гэж харж байсан. Гэтэл “Цагаан бороо”-д эх орончид болгочихсон байсан. Яагаад?” гэж асууж байсан.
Адуу малын хулгайчид нь үнэмлэхүй олонхи байсан байх. Засагт ханы 7 хөх чоныг сайн эр адилхан адуу мал хөөдөг ч зорилго нь өөр байж.
Өөртөө ашиг олох, өөрийн шунал сонирхлынхоо төлөө адуу мал хөөж буй бол тэр хулгай, дээрэм гарцаагүй мөн. Гэтэл тэр 7 эр чинь эх нутгийг нь тонон цөлмөж буй харийн тонуулчдын эсрэг тэмцэж байгаа, тэр тэмцэл нь монгол орноос өр зээлэндээ авсан түм буман мал сүргийг тараан хөөж, хөсөг цувааг нь талан дээрэмдэж буйгаар илэрч байжээ.
Тулсан үед галт зэвсэг ч хэрэглэж байж. Өөрсдийнх нь хувь тэмцлийн хамгийн боломжит хувилбар магад тэр байсан байх. Төр засаг нь тэмцэхгүй, буугаад өгчихсөн, хууль ёс нь үйлчлэхгүй нөхцөлд өөр яах байсан бэ?
Хэн нэгэн эх орныг нь тонож буй бол цөстэй чадалтай эрчүүд тэр бурангуй цаг үед дэмий гаслаад л шулуулаад, тонуулаад, дээрэлхүүлээд сууж тэсэх байсан уу? Ингэхэд эх орныхоо төлөө тэмцэх нь, дээрэлхүүлж доромжлогдсон түмэн олноо өмөөрөх нь яагаад ёс бус явдал, бусдын эд баялагт зөвшөөрөлгүй халдсан дээрэм тонуул болчихдог хэрэг вэ? Тийм л хүмүүсийн түүх юм. Мэдээж хууль эрхзүйт төр тодорхой хэмжээгээр оршин тогтнож буй энэ цаг үеийн үнэлэмжээр бол тэдний үйлдэл мунхаг хүчирхийлэл мэт харагдаж болно. Гэвч ямар цаг үе байсан гэдгийг бас тооцох хэрэгтэй.
Тэгэхээр өмнөх сайн эрчүүдийн тухай ойлголтыг өөр өнцгөөс харуулсан нь уншигчдийн хувьд сонирхолтой байх шиг байна. Ерөөсөө хэрвээ эх нутагт нь орших эсэх асуудал тулгарахад хулгайч нь хүртэл зэвсэг бариад, шүдээ зуугаад тэмцэх цаг ирдэг л юм. Оросын нэг кинон дээр гардаг даа, эх орны дайны үеийн кино. Нэг нөхөр өөрийг нь хулгайч гэсэнд эгдүүцэж “Би хулгайч болохоос эх орноосоо урвагч биш” гэдэг. Эх нутаг бүхнээс үнэтэй. Эх нутгийнхаа төлөө төрсөн хүүгээ ч зольж тэмцэж ирсэн түүх бий. Тэр мартагдсан баатарлаг түүхийг жаахан ч болов эргэж сануулсан байх.
Өөр бас хэд хэдэн учир шалтгаан бий болов уу гэж таамаглаж байгаа. Үүнд, ардын аман хуучийн хэлбэрийг түгээмэл ашигласан. Ер аман хуучийг сонирхож сонсдоггүй хүн ховор байдаг. Учир нь аман хууч ярианыхаа гол асуудлыг шууд гогодож гаргаж ирдэг. Яг мэдээ бичихэд лид-ээр эхэлдэг шиг. Мөн аман хууч нь уран оновчтой атлаа товч байдаг.
Бас нэг учир нь бодит болсон түүхэн үйл явдал дээр дэвсгэрлэсэн нь хүчтэй итгэл үнэмшил төрүүлэв үү дээ. Бас их мэдээлэл чигжиж орсон. Хэд хэдэн романы санаа явна гэж сэтгүүлч Баатархуяг, зураач Энэбиш гээд нэг бус хүн хэлсэн.
Аа, тийм, бас цаг үеэ олж гарлаа гэсэн сэтгэгдэл их байгаа. 100 жилийн өмнөх түүхэн сургамж ямар нэгэн хэмжээгээр энэ цаг үед давтагдаж байгаа нь үнэн. Тэр үеийн будлиу бурангуй байдалд эгдүүцэн дургүйцсэн, харуусан халагласнаа илэрхийлэхдээ энэ цаг үеийн өнгө аяыг ашигласан нь тийм мэдрэмжийг төрүүлсэн байж магад юм.
– Уг номын бичлэгийн төрөл, жанр нь шинэ урсгал гэж үзэж болох уу?
– Тийм юм байхгүй байх өө. Нэг их сүрхий шинэ гэх юмгүй. Бичлэгийн хувьд нэг талаас их энгийн хууч хүүрнэл ч нөгөө талаас бас адармаатай тал бий. Гол нэг үйл явдлаа хөөдөггүй, хадуураад өөр тийшээ явж явж, гэнэтхэн буцаад ирдэг нь зарим уншигчийг төөрөгдүүлж, бас уурыг нь хүргэсэн бололтой юм билээ. Энэ өөрөө хууч ярианы нэг өвөрмөц тал нь. Ялангуяа тухайн үйл явдал хийгээд хүнээ сайтар мэддэг хүн түүнтэй холбоотой, гэхдээ илүү тодотгож болох бүхнийг тал талаас чимхэж авчраад гол шугамтайгаа холбоод байдаг. Тэр хууч өгүүлэмжийн өвөрмөц тал л сонин хачин санагдаад байгаа байх.
Аа тийм, бас нэг хэлний хүн “Номдоо монгол хэлийг амьд болгож байдаг хоршоо, холбоо үгийг маш өргөн ашигласан байсан. Эхний хоёр бүлгийн хоршоо, холбоо үгийг тэмдэглээд тоолоход 300 гарч байна билээ” гэж байна билээ.
Ер нь бичлэгийн хувьд юм юм л орчих шиг болсон. Хууч өгүүлэмжээс гадна цэвэр баримт, сэтгүүлзүйн бичлэг, эссэ талынх ч юм, уран сайхны дүрслэлүүд гээд холилдоод явчихсан. Угаасаа тэгж бичье ч гэж бодоогүй, санаагаа, эмзэглэлээ яавал илүү тод бөгөөд товч илэрхийлэх вэ гэж л эрж хайсан хэрэг. Ер энэ цаг үед уран зохиолд хоёр төрлийн бичлэг илэрхий ялгарч харагдах болсон. Нэг нь одоо энэ Марвелийн кино шиг бүр хэт фантазтай, нөгөөх нь илүү амьдрал ойр, баримттай, натур бичлэг. “Цагаан бороо”-д харин аль аль нь холилдоод явчихсан шүү.
– Уг үйл явдлуудад уран зохиолын элемент хэр их орсон бэ?
– Тэр бүрийг мэдэхгүй байна. Уншигчид, судлаачид л сайн хэлэх байх.
– Номыг уншиж байхад кино болговол гэж бодогдсон. Энэ талаар юу бодож байна вэ?
– Бичихээс өмнө л энэ түүхээр кино болгох юмсан гэж бодож байв. Тэгээд бичээд эргээд харахад нээрээ их олон шугам зэрэгцсэн, огтлолцсон, дагалдсан, кино болгоход амаргүй санагдсан. Юутай ч дотроос нь нэг хоёр шугамыг нь салгаж кино хийх боломжтой. Нэг юм бодоод л яваа.
“Цагаан бороо” номыг “UB лавлах 19001617”-д захиалан хүргүүлэн авах боломжтой.
