\”Татварын буцаан олголт\” ба тооцоо, төлөвлөгөөгүй амлалт

 

Удаан уулзаагүй Их сургуулийн найзууд болох Цэцгээ, Солонго нар автобусны
буудал дээр тааралдав. Тэд амьдрал ахуй, нөхөр хүүхдүүд, ангийнхны сонин сайхан
ярьж яваад гэнэт л \”НӨАТ” гэх сэдэв рүү хазааж орхих нь тэр. Ингээд тэдний дунд
болсон бяцхан яриаг хүргэе.

 

-Чи НӨАТ-ын тасалбар цуглуулдаг юм
уу. Азтан болсон уу?

-Үгүй. Гэхдээ юмыг яаж мэдэх вэ. Цуглуулж л байя. Хүмүүс 400 саяар нь
хожоод байхад надад нэг сая ч болтугай олдох байлгүй.

– Уг нь цуглуулаад байвал жилийн
эцэст НӨАТ-ын буцаан олголт гэж хэдэн төгрөг авах юм шиг байна лээ шд.

-Тийм үү. Юун сайхан юм. Худалдан авалт хийж байгаад л дараа нь сул мөнгө
авах юм уу. Энэ улс чинь тэгээд бидэнд зүгээр мөнгө тараах чадал боломж байгаа
юм болов уу.

-Зүгээр ч мөнгө тараахгүй байх аа.
Чиний, бидний худалдан авалт бүрт ноогдож буй 10 хувийн татварыг бүрдүүлээд
улсын төсөвт тодорхой хэмжээний хуримтлал бий болно шүү дээ. За үүнээс цэцэрлэг
сургууль барина, эмч багш нарын цалинг өгнө, төсөл хөтөлбөрүүд санхүүжүүлнэ
гээд л олон ажил хийгдэх байх. Харин энэ бүх боломжийг олгож, худалдан авалт
хийж 10 хувийн НӨАТ төлсөн бидэнд жилдээ нэгээс хоёр удаа тодорхой хэмжээний
мөнгийг буцаан олгох гээд байгаа гэж ойлгосон.

– За болж дээ.

-Гэхдээ асуудал байна аа. Биднийг
хэзээ хэрхэн татварын буцаан олголтод хамруулах нь тодорхойгүй байна.

– Өө. Ийм асуудлуудаа эхлээд хууль батлагдах явцдаа шийдвэрлэчихээд алдаа
дутагдалгүй ажиллаж болдоггүй юм байх даа. Сул мөнгөтэй болох нь л гээд байсан.
Наадах чинь тэгвэл бараг худлаа юм биш үү.

-Зарим хүмүүсээс сураг сонслоо. Уг
нь энэ жил хоёр удаа татварын буцаан олголт нэртэй үйл ажиллагаа зохион
байгуулагдах ёстой байж. Эхнийх нь энэ
сард багтаж олгогдоно гэдгийг Ерөнхий сайд хүртэл мэдээлж байсан. Гэвч
амжихааргүй болсон гэнэ. Хуульд өөрчлөлт оруулна. Мөн сонгууль болох гэж
байгаатай холбогдоод энэ жилдээ амжиж мөнгө өгч чадахгүй ч байж магадгүй
гэдгийг албаны хүн нь мэдээлсэн байна.

-Ёстой, баярлуулан гомдооно гэдэг л болж байх шив. Чадахгүй бол анхнаасаа
юу гэж мөнгө төгрөг буцаан олгоно барина гэж \”цуурдаг” байна аа. Бидний толгой
нь эргэчихсэн, \”хөлдүү амьтад” гэж боддог юм байх даа, энэ төр засаг. Улс орон
бүхлээрээ хямарчихаад байхад мөнгө, төгрөг тараана гээд байсан юм аа даанч.
Чадахгүй л дээ. Тэгсэн ч одоо манай залуус ийм халамж, тэтгэмжинд хууртаж,
толгой мэдүүлдэг цаг өнгөрчихсөн шүү дээ. Болохоосоо болохгүйг хүртэл өөрийн
хүч чадлаар ажиллаж, хөдөлмөрлөж, сайхан амьдралын төлөө зүтгэж байна. Харин
төр засаг нь дэмжээд дээшлүүлэггүй юм аа гэхэд гай битгий болооч гэж хүсмээр
байгаа юм. Тэтгэмж, тэтгэлгээр дарж, залуусын хүсэл мөрөөдлийг үгүй хийж байна
шүү дээ. Би хувьдаа тэгэж бодоод байгаа. Эх орны хишиг тарааж байна гээд маш
олон залуусыг гудамжинд гаргаж, бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй болгоо биз дээ. Тэд нар
нь одоо л амьдралын төлөө зүтгэх хүсэлтэй болж, нүдээ нээж байхад нь дахиад л
халамж, тэтгэмж рүү түлхэх гээд байх юм. Худалдан авалт хийчихээд л дараа нь
мөнгө авна гээд л амаа ангайгаад суух нь байна шүү дээ. Бас сардаа хоёр удаа
сугалаанаас мөнгө хожчих юмсан гээд л бид мэт шиг мөрөөдөөд суух нь.

-Чиний ярьж байгаа зөв л дөө. Гэхдээ
бүх зүйлийг битгий ингэж харлуулаач. Төрийн эрх нь ард түмэн бидний гарт байдаг
Монгол Улсад бид үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж, сонгох, сонгогдох эрхтэй шүү
дээ. Болохгүй бол сольж, чаддаг мэддэг хүнийг нь сонгоод л чиний яриад байгаа
олон бэрхшээлийг хамтдаа даван туулж болмоор.

– Ээ бурхан минь. Улс төр ярихаа л больё. НӨАТ ярьж байгаад улс төр рүү
халтирч орхиж. Өөр сонин юу байна аа.

/Хоёр хүний яриагаар НӨАТ-ын буцаан олголтын явц хэрхэн явагдаж байгааг
энгийнээр тайлбарлахыг оролдлоо. Ийм яриа хаа сайгүй өрнөж байгаа ч
зохиомжлосон болохыг мэдэгдье./