Бидний мэдэх Дэлхий нь бусад гариг эрхсийн хамт Нарыг тойрон эргэдэг, Нар нь харин зуун тэрбум оддын хамт манай оддын ай болох \”Сүүн зам”-н төвийг тойрон эргэдэг ба цаашилбал орчлон ертөнцөд багаар бодоход зуун тэрбум оддын ай байдаг.
Атомыг бид хэрхэн төсөөлөх вэ?
- Электронууд нь цөмийг тойрон зөвхөн нэг орбитоо л эзэлж байрлана. Тэдгээр тойрог замууд нь тогтвортой ба зөвшөөрөгдсөн тойрог зам гэж дуудагддаг.
- Тойрог зам бүр өөрийн гэсэн энергитэй байдаг. Цөмд хамгийн ойр тойрог зам нь E1, дараагийнх нь E2 гэх мэт.
- Энерги шингээх үедээ электрон нь бага энергитэй тойрог замаас их энергитэй тойрог зам руу шилжих ба энергиэ цацаргах үедээ их энергитэй тойрог замаасаа бага энергитэй тойрог зам руу шилждэг.
- Гэрлийн давтамжийн цацаргалт болон шингээлтийг хоёр тойрог замын хоорондох энергийн зөрүүг ашиглан тооцдог.
Орчлонг бүрдүүлэгч хамгийн жижиг тоосго юу вэ?
Атом болон түүний доторх цөмийг бүрдүүлэх протон, нейтрон ч хуваагддаг ба тэр жижиг хэсгүүдийг нь кварк гэж дууддаг гэдгийг бид мэдлээ. Мөн кваркууд нь дотроо up, down, strange, charmed, bottom, top гэсэн зургаан төрөлтэй ба төрөл тус бүр нь дотроо улаан ногоон цэнхэр гэсэн гурван өнгөтэй. Гэхдээ кваркууд нь яг үнэндээ өнгөгүй ба өнгө гэж байгаа нь зүгээр л оноосон нэршил нь юм. Гэхдээ гэрлийн үндсэн гурван өнгөөр нэрлэсэн учир нь гэвэл кваркууд дангаараа байж чадахгүй ба хэрвээ дангаараа байдаг бол өнгөтэй байх ёстой. Тиймээс өнгөгүй байхын тулд гурван кварк глюонон утсаар хоорондоо холбогдож цагаан өнгөтэй (өөрөөр хэлбэл өнгөгүй) болдог. Жишээ нь протонд u кварк хоёр (хөх, улаан өнгийн), d кварк нэг (ногоон) байдаг. Мөн кварк, эсрэг кварктайгаа нэгдэж цагаан өнгөтэй болж болно. Глюонон утас гэдэг нь цөмийн хүчтэй хүчийг илэрхийлж байгаа юм. Хэрвээ та өмнөх нийтлэлийг уншвал цөмийн хүчтэй хүч, цахилгаан соронзон хүч, цөмийн сул хүч болон таталцлын хүчний талаар илүү дэлгэрэнгүй мэдэх болно оо.
Кваркаас цаашлаад атомын цөмийг тэрбум хэсэгт хуваагаад тэр хэсгээ дахиад тэрбум хэсэгт хуваасантай дүйцэхүйц жижиг хэсэг рүү явж орцгооё. Өмнө нь үзэж байхад бид үргэлж төгсгөлөг хэмжээтэй, орон зайд нэг цэгийг эзлэн оршдог бөөмсийн талаар ярьдаг байсан. Харин энд бол бөөм гэж байхгүй ба үргэлжилсэн, төгсгөлгүй нарийхан утаснууд арван нэгэн хэмжээст байж байх юм. Бид өөрсдөө орон-цагийн дөрвөн хэмжээстд амьдарч байгаа. Үүнээс илүү хэмжээсийг төсөөлөхөд ч хэцүү. Үүнийг утасны онол гэдэг ба уг онол нь таталцлын хүчийг тайлбарлаж чадна гэдгийг 1974 онд Францын онолын физикч Жоэл Шерк, Калифорнийн техникин инстутын Жон Шварц нар үзүүлсэн. Мэдээж утасны онолоос гадна өөр бусад онолууд бас байна.
Ингээд бодохоор хязгааргүй уудам орчлонг, төгөсгөлгүй бага эгэл бөөмс бүрдүүлж байгаа нь үнэхээр гайхалтай юм. Тиймээс л \”Эднээс илүү сонирхолтой юу байх вэ дээ”.
Хэдий аварга том од, эсвэл солирын хэлтэрхий, бүр маш өчүүхэн бөөмс байлаа ч физикийн хууль тэднийг ялгалгүй захирдаг. Тэрхүү үйлчлэх хуулийн учир шалтгааныг бид математикаар загварчилж физикийн онол болгон түүгээрээ шинжлэх ухааныг хөгжүүлж өдий хүртэл хөгжиж ирсэн. Мөн цааш хөгжиж байгаа. Харин энэ физикийн эцсийн бөгөөд туйлын зорилго бол харьцангуйн онолыг квант механиктай нэгтгэх буюу бүрэн нэгдлийн онолыг нээх билээ.
Нийтлэлч: А.Жаргалсайхан