Бага
насны хүүхдийн хүчирхийлэлтэй холбоотой таагүй мэдээлэл сүүлийн үед нэлээд их
гарч байна. Насанд хүрээгүй хүүхдийг хүчирхийллээс хамгаалахын тулд төрийн байгууллага хэрхэн анхаарч
ажиллаж байгаа талаар Гэр бүл, хүүхэд,
залуучуудын хөгжлийн газрын Хүүхдийн хөгжил, хамгааллын хэлтсийн дарга Ц.Алтанзаяатай ярилцлаа.
-Сэтгэл эмзэглүүлсэн мэдээлэл өдөр бүр шахуу гардаг
болчихлоо. Хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдүүд хаана хэрхэн хандах ёстой вэ. Танай
байгууллагад хандсан тохиолдолд хэрхэн ажилладаг вэ?
-Хүүхдийн
тусламжийн 108 утасны үйлчилгээний төвд 2017 оны байдлаар 114574 хүүхэд хандаж, зөвлөгөө мэдээлэл авсан. Нийт дуудлагыг
ангилан авч үзэхэд зорилтот буюу хүүхэд хамгааллын үйлчилгээ үзүүлэх
шаардлагатай 61000 гаруй дуудлага хүлээн авч, аймаг, орон нутгийн Гэр бүл,
хүүхэд, залуучуудын газар, хэлтэс болон \”хамтарсан баг”-руу шилжүүллээ.
Мөн
108 төвөөс шилжүүлсэн дуудлагын дагуу анхан шатанд \”хамтарсан баг” ажиллаж, Хүүхэд хамгааллын тухай хуулийн 10 дугаар
зүйлд заасан үйлчилгээг үзүүлж байна. Өөрөөр хэлбэл хүүхэд хүчирхийлэлд өртсөн
тохиолдолд тухайн хүүхдийн амьдарч буй гэр орон, суралцаж буй сургууль зэрэг орчинд
нь очиж нөхцөл байдлын үнэлгээ хийж, үнэлгээний дүгнэлтээр эрсдэл нь дунд болон өндөр байвал хүүхдэд
аюулгүй байдлын хамгаалалтын үйлчилгээ үзүүлдэг юм. Мөн түр хамгаалах байранд 24-168
хүртэлх цаг байршуулан нийгэм-сэтгэл зүйн үйлчилгээ үзүүлдэг.
-Танай байгууллагаас хүүхэд хамгаалал, хүчирхийллийн эсрэг
ямар үйл ажиллагааг хийж, хэрэгжүүлж байна вэ?
-Өнгөрсөн
2016 оны 9 дүгээр сараас эхлэн хүчин төгөлдөр хэрэгжиж байгаа Хүүхдийн эрхийн
тухай хууль, Хүүхэд хамгааллын тухай хуулийг олон нийтэд сурталчлах,
салбаруудын мэргэжилтэн албан хаагчдыг чадавхжуулах, ялангуяа Боловсролын
орчин, цахим орчин дахь хүүхэд хамгааллын асуудалд анхаарал хандуулж сургалт,
сурталчилгаа, нөлөөллийн ажлыг зохион байгууллаа.
Агентлагын
хувьд 2017 оныг \”Хамтарсан багийг чадавхжуулах жил” болгон зарласан. Энэ
хүрээнд үндэсний хэмжээнд 609 хамтарсан багийн 4634 гишүүнийг хууль эрх зүй, хүүхэд хамгаалал, гэр бүлийн
хүчирхийллийг таньж илрүүлэх, урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа, хариу
үйлчилгээ үзүүлэх арга зүйн чиглэлээр чадавхжуулах сургалтыг Гэмт хэргээс
урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах зөвлөл, олон улсын байгууллагуудтай хамтран зохион байгуулсан.
Мөн Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга 2017
оны 02 дугаар сараас хүчин төгөлдөр хэрэгжиж, гэр бүлийн хүчирхийллийн
хохирогчдод үзүүлэх үйлчилгээг маш тодорхой хуульчилж өгсөн.
-Хууль
байгаа боловч хэрэгжилт нь хангалгүй байгаа юм биш үү?
-Бид
асуудлын хойноос хөөж ажиллахаас илүүтэй хүүхэд эрсдэлт нөхцөлд өртөхөөс нь
өмнө арга хэмжээ авч, гэр бүл, хамт олон, олон нийт, мэргэжилтэн, албан
хаагчдыг чадавхжуулах, салбар дундын зохицуулалт уялдаа холбоог хангаж ажиллах
бодлогыг баримталж байгаа. Өөрөөр хэлбэл хүүхэд аливаа эрсдэлд өртөхөөс нь өмнө
урьдчилан сэргийлэх, хүүхдийг өөрийг нь чадавхжуулж, мэдлэгжүүлэх, бусадтай зөв харилцах, бие биенээ хүндэтгэх,
нийгмээс эерэг зөв мэдээллийг авч зөв хөгжиж төлөвшихөд дэмжлэг үзүүлэх ажил бидний нийт ажлын 60 орчим хувийг эзлэж байна.
Энэ хүрээнд Ерөнхий боловсролын сургуулиуд дээрх Хүүхдийн оролцооны
байгууллага, Сургуулийн өөрөө удирдах байгууллагын хүүхдүүдийг хүүхдийн эрх,
хүүхэд хамгаалал, эерэг хүмүүжлийн
талаар сургах, мэдлэгжүүлэх ажлыг
зохион байгууллаа. \”Хүүхдэд ээлтэй жишиг сургууль” туршилтын төслийг ТББ-аар
гэрээлэн гүйцэтгүүлж ажиллаж байна. Цахим орчин дахь хүүхэд хамгааллын асуудалд
анхаарал хандуулж БСШУСЯ, Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, НҮБ-ын Хүүхдийн
сантай хамтарч \”Цахим орчин дахь хүүхэд хамгаалал”-ын үйл ажиллагааг жилийн
турш зохион байгууллаа. Мөн Хүүхдийн тусламжийн 108 утасны үйлчилгээний төвөөр
дамжуулан хүүхдэд урьдчилан сэргийлэх зөвлөгөө, мэдээллийг өгөх, аймаг, орон
нутгийн салбар байгууллагууд, хүүхдийн ордон, хүүхдийн зуслангийн үйл
ажиллагаанд хамрагдсан хүүхдэд хөгжлийн үйлчилгээгээр дамжуулан чадавхжуулах ажлыг
зохион байгуулж байна.
-Зөвхөн 108 тусгай дугаарт залгаж мэдээлэл өгөхөөс гадна
зөвлөгөө авч, мэдээлэл өгөх өөр арга хэлбэрүүд байгаа юу?
-Бид
эцэг эх, хүүхэд, олон нийтэд зориулж хүүхэд хүмүүжлийн эерэг аргууд, хүүхдийн нас, сэтгэхүйн онцлог, хэрэгцээ,
эерэг зөв харицлааны талаарх зөвлөгөө мэдээллийн www.huuhedburt.mn сайт болон гар утасны
аппликейшн боловсруулсан. Эцэг эхчүүд тус аппликейшныг гар утсандаа татан авч
ашиглах, хэрэгтэй зөвлөгөө мэдээллээ авах бүрэн боломжтой.
-Насанд хүрээгүй хүүхдүүдэд хүчирхийлэлд өртөж байгаа
шалтгаан нөхцлийг тогсоосон мэдээлэл бий юу?
-Хүүхэд
хүчирхийлэлд өртөж байгаа нь олон хүчин зүйлээс хамааралтай. Сүүлийн үед
боловсролын орчинд хүүхэд хүчирхийлэлд өртөх, хүүхэд хүүхдээ дээрэлхэх,
ялгаварлан гадуурхах, багш суралцагчдыг хүчирхийлэх, доромжлох зэрэг зөрчил их
байна. Гэр бүлийн орчинд эцэг эх нь хүүхэддээ анхаарал бага тавьдаг, архины
хамааралтай, ажилгүй, өрх толгойлсон эцэг, эхтэй, эсвэл өргөгдсөн гэр бүлд амьдарч байгаа хүүхэд
хүчирхийлэлд өртөж байна. Хүмүүсийн сөрөг зан үйл, нийгэмтэй харилцах байдал ч
шууд нөлөөлдөг. Бид мэргэжлийн үнэлгээ, оношилгоог хийж, асуудлыг зөв тогтоох
ёстой.
-Мэргэжлийн үнэлгээ, оновчтой тодорхойлолтыг гаргаж
ирснээр хүчирхийлэл буурна гэж ойлгож болох уу. Энэ ажлыг гүйцэтгэхэд юу саад
болоод байна вэ?
-Урьдчилан
сэргийлэх, нийгмийг соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагааг тасралтгүй зөв зохион
байгуулах шаардлагатай байгаа. Хөршийн холбоог сайжруулах, эцэг эхийн хүүхэддээ
тавих анхаарал, үүрэг хариуцлагыг нэмэгдүүлэх гэх мэт маш олон ажлуудыг хийж хэвшүүлэх хэрэгтэй байна.
Хэрвээ
хүүхэд хүчирхийлэлд өртсөнийг илрүүлсэн, мэдсэн, таамагласан тохиолдлуудад иргэн
бүр заавал мэдээллэх үүргийг хуульчилж өгсөн. Хүүхдийн асуудлыг нийгэмд маш
болгоомжтой тавих, хүний нууцыг хүндэтгэх, хүүхэд дахин хүчирхийлэлд өртөхөөс
урьдчилан сэргийлж, хамгаалахад ялангуяа хэвлэл мэдээллийн байгууллагын үүрэг,
оролцоо чухал байгаа. Мөн Хүүхдийн тусламжийн 108 утас, Мэдээлэл шуурхай
удирдлагын 102 утас, Цагдаагийн 101 утасруу, мөн сум, баг, хорооны Хамтарсан
багт заавал мэдээллээрэй. Хамтарсан багийн ахлагч нь хороо, сум, багийн Засаг
дарга шүү дээ.
-Хүчирхийллийг бууруулахад юу
сөргөөр нөлөөлж байна вэ?
-Насанд
хүрэгчдийн зүгээс нийгмийн асуудалд хэрхэн зөв оролцохоо мэдэхгүй байх,
архидалт, ажилгүйдэл, зан үйлийн өөрчлөлтүүд ихээхэн нөлөөлж байна. Мөн
хүүхдийг өөрийг нь зөв мэдээллээр хангах, чадавхжуулах, амьдрах арга ухаанд
сургах соёл хүмүүжлийн ажлуудын чанар, хүртээмжийг сайжруулах шаардлагатай
байна.
-ХЭҮК-оос хөдөө, орон нутагт
ажиллаж, дунд сургуулиудад шалгалт хийхэд нөхөн үржихүйн чиглэлээр ерөнхий
боловсролын сургуулийн сурагчдад жилийн турш хоёрхон цаг хичээл ордог гэж
байсан?
-Эрүүл
мэндийн сургалт ерөнхий боловсролын сургалтын хөтөлбөрт заавал байх ёстой.
Эрүүл мэндийн хичээлийн хөтөлбөрийг сургалтын үндсэн цагаас хассан нь буруу юм.
Хүүхэд өсвөр насандаа системтэй зөв мэдлэг, мэдээллийг авч, аливаа гарч
болзошгүй эрсдлээс өөрийгөө хамгаалах, ялангуяа нөхөн үржихүйн талаарх ойлголт,
мэдлэгийг авч, өөрийгөө ирээдүйн амьдралд бэлтгэх чадварыг эрүүл мэндийн
боловсролоор олж авна.
Н.Алтанцэцэг