УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар /2025.07.09/ “Алт-3” аяныг хэрэгжүүлэх УИХ-ын тогтоолын төслийг батлах санал хураалт явуулж, 53 УИХ-ын гишүүн дэмжлээ.
“Алт -3” аяныг хэрэгжүүлэх тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг батлагдаснаар тусгай хамгаалалтад байгаа тодорхой нэр бүхий ордуудыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах асуудлыг шуурхай УИХ-д оруулж ирэхийг шинэ Ерөнхий сайд Г.Занданшатарт даалгажээ.
Алт хөрвөх, хувьсах, юм юманд хэрэглэгдэх хамгийн өндөр үнэлгээтэй гол металл байсаар ч ирсэн, байх ч учраас хэлбэлзэл ямагт байх нь мэдээж. Уул уурхайгаас хараат эдийн засагтай хөгжиж буй манай оронд ч алтны зах зээл дээрх байр сууриа тэлэх нь өнөөдөр хамгаас чухал. Үүний тулд олборлолтыг тэлэх нэг номер. Тэгэхээр өнөө яриад байгаа “Алт 3” хөтөлбөрөө эрчимжүүлэх шаардлагатай.
“Алт 3” хөтөлбөрийн тухайд УИХ-аас өмнө гаргаж байсан тогтоолуудын хүрээнд Засгийн газраас тогтоол гарсан. Хоёр чиглэлээр. Монгол Улсад үндсэн ордын таван том лиценз бий. Товчхондоо тонн тонноор хэмжигдэх алтны нөөцтэй тавхан газар байгаа. Юуны түрүүнд эдгээрийг эргэлтэд оруулах. Нөхөн сэргээлтийг сайн хийж, байгаль орчинд сөрөг нөлөөлөлгүйгээр. Өмнө нь нөхөн сэргээлтийн ТЭЗҮ-гийн 50 хувьд нь барьцаа авч оруулдаг байсан бол одоо 100 хувь болгож, татвар, АМНАТ-ын хөнгөлөлт үзүүлэхгүйгээр алтыг эргэлтэд оруулахыг зорьж буй. Сангийн яамнаас мэдээлснээр тус хөтөлбөрийн хэрэгжилт процессын хувьд зогссон зүйлгүйг хэлсэн. Гэхдээ эрчимжүүлэх хэрэгцээ шаардлага их байгаа юм.
Монгол Улсын ашигт малтмалын нөөцийн нэгдсэн бүртгэлд бүртгэгдсэн 105 ордын 572.2 тонн нөөцөөс 347.1 тонн алтны нөөц бүхий 82 алтны үндсэн ордын хүчинтэй тусгай зөвшөөрөл бүртгэлтэй байна. Эдгээрийн 14 нь өнөөдрийн байдлаар ашиглагдаж байгаа бөгөөд 228.7 тонн нөөц бүхий 68 орд ямар нэг хуулийн хориглолт байхгүй хэр нь эдийн засгийн эргэлтэд ороогүй байгаа юм.
Мөн нийт 80.1 тонн нөөц бүхий 13 алтны үндсэн орд улсын тусгай хамгаалалттай газар нутагт, үлдсэн орд болон нөөц нь бусад төрлийн хориглосон, хязгаарласан талбайд хамаарч байна.
Монгол Улс алтны экспортныхоо 98 орчим хувийг Швейцар гэдэг ганцхан улс руу нийлүүлдэг. Тиймээс нөөц болон нийлүүлэгчээ нэмэгдүүлж чадвал бидэнд олон боломж нэмэгдэх нь гарцаагүй. Засгийн газраас алтны олборлолтыг нэмэгдүүлж, алт болон гадаад валютын улсын нөөцийг бүрдүүлэх тал дээр чухал дэмжлэг болох Алт-3 аяныг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Олон улсын зах зээл дээр үнэ өссөн цаг үеийг ашиглаж, алтны олборлолтоо нэмэгдүүлэх зорилгоор хууль эрх зүйн хүрээнд олборлолтыг дэмжих бодлогын зохицуулалтуудыг хийснээр эдийн засаг сэргэнэ.
Эргэн сануулбал, Засгийн газар өмнө нь 1992-2000 онд “Алт хөтөлбөр” болон “Алт-2000 хөтөлбөр”-ийг, 2016-2020 онд “Алт-2” хөтөлбөрийг хоёр үе шаттайгаар хэрэгжүүлж байв. Одоо хэрэгжиж байгаа “Алт-3” хөтөлбөр нь алтны олборлолтыг нэмэгдүүлж, улсын валютын нөөцийг зузаатгах, төгрөгийн ханшийг тогтвортой байлгах зорилготой.
