• Бидний тухай
  • Сурталчилгаа байршуулах
  • Холбоо барих
2025 он 10 сарын 3
Монгол туургатны цахим сайт
deed
  • Нүүр
  • Нийгэм
    • All
    • Аймаг
    • Байгаль орчин
    • Боловсрол
    • Нийслэл
    • Нийтлэл
    • Хууль, эрх зүй
    • Ярилцлага
    Дүүжин тээврийн төсөлд 8 баллын газар хөдлөлтөд тэсвэртэй арматур ашиглаж байна

    Дүүжин тээврийн төсөлд 8 баллын газар хөдлөлтөд тэсвэртэй арматур ашиглаж байна

    Сэлбэ голын эргээр 2 метрийн өргөнтэй явган хүний зам барина

    Сэлбэ голын эргээр 2 метрийн өргөнтэй явган хүний зам барина

    Туулын хурдны замын инженер, геологийн өрөмдлөгийн ажлыг эхлүүлжээ

    Туулын хурдны замын инженер, геологийн өрөмдлөгийн ажлыг эхлүүлжээ

    ҮСХ: ЕБС-ын сургуулийн нэг багшид дунджаар 21 хүүхэд ногдож байна

    ҮСХ: ЕБС-ын сургуулийн нэг багшид дунджаар 21 хүүхэд ногдож байна

    Судан улсад ажиллаж байгаа энхийг сахиулагч С.Нэргүй Энэтхэгийн алба хаагчийн амийг аварчээ

    Судан улсад ажиллаж байгаа энхийг сахиулагч С.Нэргүй Энэтхэгийн алба хаагчийн амийг аварчээ

    Аравдугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан төлөв

    Аравдугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан төлөв

    Саудын Арабын элсэн цөлөөс эртний амьтдын хадны зураг олджээ

    Саудын Арабын элсэн цөлөөс эртний амьтдын хадны зураг олджээ

    Санзайн эцсээс Багабаян чиглэлийн 1.7 км авто замыг шинэчилнэ

    Санзайн эцсээс Багабаян чиглэлийн 1.7 км авто замыг шинэчилнэ

    Гэвш Жамба Тинлей Монголд морилж, айлдвар айлдана

    Гэвш Жамба Тинлей Монголд морилж, айлдвар айлдана

  • Улс төр
    ЭТТ: Бортээгийн ордод ямар ч компани үйл ажиллагаа явуулaaгүй, ашиг олоогүй

    ЭТТ: Бортээгийн ордод ямар ч компани үйл ажиллагаа явуулaaгүй, ашиг олоогүй

    УИХ-ын байнгын хорооноос ирсэн саналын дагуу хэлэлцэх асуудал хойшлогдсон тул чуулган хуралдахгүй

    УИХ-ын байнгын хорооноос ирсэн саналын дагуу хэлэлцэх асуудал хойшлогдсон тул чуулган хуралдахгүй

    Д.Амарбаясгалан: Намайг гүтгэсэн улстөрч Хууль зүйн сайдын албан тушаалаар “шагнууллаа”

    Д.Амарбаясгалан: Намайг гүтгэсэн улстөрч Хууль зүйн сайдын албан тушаалаар “шагнууллаа”

    ХЗДХ-ийн сайдыг танилцуулах саналыг УИХ-аар хэлэлцсэнгүй

    ХЗДХ-ийн сайдыг танилцуулах саналыг УИХ-аар хэлэлцсэнгүй

    УИХ дахь АН-ын бүлэг чуулганы нэгдсэн хуралдааныг орхин гарлаа

    УИХ дахь АН-ын бүлэг чуулганы нэгдсэн хуралдааныг орхин гарлаа

    С.Цэнгүүн: С.Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэг хэдийнээ илэрсэн гэж боддог

    С.Цэнгүүн: С.Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэг хэдийнээ илэрсэн гэж боддог

    МАН-ын Хяналтын ерөнхий хороо шийдвэрээ эргэн харахыг шаардав

    МАН-ын Хяналтын ерөнхий хороо шийдвэрээ эргэн харахыг шаардав

    Б.Энхбаярыг МАН-аас хөөх шийдвэр гаргалаа

    Б.Энхбаярыг МАН-аас хөөх шийдвэр гаргалаа

    Монголын талаас Оюу толгой төсөлд өөрсдийн санхүүгийн загварчлалыг анх удаа боловсруулжээ

    Монголын талаас Оюу толгой төсөлд өөрсдийн санхүүгийн загварчлалыг анх удаа боловсруулжээ

  • Эдийн засаг
    • All
    • Бизнесс мэдээ
    • Уул уурхай
    Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг “B+” хэвээр хадгаллаа

    Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг “B+” хэвээр хадгаллаа

    Зөөвч-Овоо төслийн гэрээг дараа дараагийн хөрөнгө оруулалтад жишиг болгоно

    Зөөвч-Овоо төслийн гэрээг дараа дараагийн хөрөнгө оруулалтад жишиг болгоно

    367 нэр төрлийн барааг татвараас чөлөөлөх ЕЭЗХ-ны түр хэлэлцээрт Монгол Улс гарын үсэг зуржээ

    367 нэр төрлийн барааг татвараас чөлөөлөх ЕЭЗХ-ны түр хэлэлцээрт Монгол Улс гарын үсэг зуржээ

    Дундаж цалин 2.6 сая төгрөгт хүрчээ

    Дундаж цалин 2.6 сая төгрөгт хүрчээ

    Төвбанкны алдагдал 7.5 их наядад хүрэхэд юу нөлөөлөв

    Төвбанкны алдагдал 7.5 их наядад хүрэхэд юу нөлөөлөв

    Б.Лхагвасүрэн: Тэтгэврийн зээлийг цалин барьцаалсан хэрэглээний зээлтэй адил нөхцөлөөр олгож эхлэхээр боллоо

    Б.Лхагвасүрэн: Тэтгэврийн зээлийг цалин барьцаалсан хэрэглээний зээлтэй адил нөхцөлөөр олгож эхлэхээр боллоо

    Rio Tinto компанийн дараагийн Гүйцэтгэх захирлаар Монгол хүн томилогдох уу?

    Rio Tinto компанийн дараагийн Гүйцэтгэх захирлаар Монгол хүн томилогдох уу?

    Улаанбуудайн гурилын импорт I улиралд 2.7 дахин өсжээ

    Улаанбуудайн гурилын импорт I улиралд 2.7 дахин өсжээ

    “Эрдэнэс тавантолгой” ХК 32 мянган тонн коксжих нүүрс арилжлаа

    “Эрдэнэс тавантолгой” ХК 32 мянган тонн коксжих нүүрс арилжлаа

  • Үндэстэн
    • All
    • Түүх, уламжлал
    • Яруу найраг
    С.Чулуун: Евроазийн соёл иргэншлийн цөм нь “Монгол”

    С.Чулуун: Евроазийн соёл иргэншлийн цөм нь “Монгол”

    Н.Энхбаяр: Өндөр Гэгээн бол Монголын тусгаар тогтнолыг өвөрмөц аргаар авч үлдсэн хүн

    Н.Энхбаяр: Өндөр Гэгээн бол Монголын тусгаар тогтнолыг өвөрмөц аргаар авч үлдсэн хүн

    Сэлэнгийн Ерөө сумаас 1800 жилийн өмнөх язгууртны бунхан олджээ

    Сэлэнгийн Ерөө сумаас 1800 жилийн өмнөх язгууртны бунхан олджээ

  • Дэлхий дахинд
    Хятадууд дэлхийн хамгийн өндөр гүүрийг барьж дуусчээ

    Хятадууд дэлхийн хамгийн өндөр гүүрийг барьж дуусчээ

    Орчин үеийн хүн (хомо сапиенс) тооцоолсноос ч өмнө үүссэн болохыг тогтоов

    Орчин үеийн хүн (хомо сапиенс) тооцоолсноос ч өмнө үүссэн болохыг тогтоов

    Францын ерөнхийлөгч асан Саркози 5 жилийн хорих ял сонслоо

    Францын ерөнхийлөгч асан Саркози 5 жилийн хорих ял сонслоо

    Европын томоохон нисэх буудлуудын систем кибер халдлагад өртөж, нислэгүүд цуцлагдлаа

    Европын томоохон нисэх буудлуудын систем кибер халдлагад өртөж, нислэгүүд цуцлагдлаа

    Трамп аутизмд вакцин, өвчин намдаагч эм буруутай гэсэн бол мэргэжилтнүүд түүнийг үгүйсгэв

    Трамп аутизмд вакцин, өвчин намдаагч эм буруутай гэсэн бол мэргэжилтнүүд түүнийг үгүйсгэв

    Газын зурваст геноцид үйлдэж байна гэж НҮБ-ын комисс мэдэгджээ

    Газын зурваст геноцид үйлдэж байна гэж НҮБ-ын комисс мэдэгджээ

    Непалын авлигадаа идэгдсэн улстөрчид, тэдний хүүхдүүдийн тансаглалд иргэдийн уур хилэн буцалж байна (фото)

    Балбад 22 жагсагч цагдаа нарт буудуулан амиа алджээ

    Мексикт хий ачсан машин дэлбэрч, олон хүн шархаджээ

    Мексикт хий ачсан машин дэлбэрч, олон хүн шархаджээ

    Непалын авлигадаа идэгдсэн улстөрчид, тэдний хүүхдүүдийн тансаглалд иргэдийн уур хилэн буцалж байна (фото)

    Непалын авлигадаа идэгдсэн улстөрчид, тэдний хүүхдүүдийн тансаглалд иргэдийн уур хилэн буцалж байна (фото)

  • Эрүүл мэнд
    Хүүхдээс нэг дусал цус авч, 25–30 төрлийн бодисын солилцооны эмгэг илрүүлдэг болно

    Хүүхдээс нэг дусал цус авч, 25–30 төрлийн бодисын солилцооны эмгэг илрүүлдэг болно

    Эмнэлгүүд нэмэлт санхүүжилт авахын тулд хуурамч өвчний түүх бичсэн зөрчил илэрчээ

    Эмнэлгүүд нэмэлт санхүүжилт авахын тулд хуурамч өвчний түүх бичсэн зөрчил илэрчээ

    Эрт илрүүлгийн үзлэг, оношилгооны санхүүжилтийг түр хугацаагаар зогсоожээ

    Эрт илрүүлгийн үзлэг, оношилгооны санхүүжилтийг түр хугацаагаар зогсоожээ

    “Хөвсгөлийн Цагаан-Уул суманд тарваган тахлын хүний өвчлөл бүртгэгдэж, аймагт орох, гарах хөдөлгөөнийг 10 хоног хаажээ

    ЭМЯ: Хөвсгөл аймагт гарсан тарваган тахлын голомт өргөжих магадлал өндөр байна

    Сүхбаатарын талбайд бямба гарагт эрүүл мэндийн байгууллагууд үзлэг хийж зөвлөгөө өгнө

    Сүхбаатарын талбайд бямба гарагт эрүүл мэндийн байгууллагууд үзлэг хийж зөвлөгөө өгнө

    “Хөвсгөлийн Цагаан-Уул суманд тарваган тахлын хүний өвчлөл бүртгэгдэж, аймагт орох, гарах хөдөлгөөнийг 10 хоног хаажээ

    Ойрын хавьтал болсон 34 хүний шинжилгээнээс 22 нь эерэг гарчээ

    Хойд бүсийн Хавдрын оношилгоо, эмчилгээний дэд төвийг нээлээ

    Хойд бүсийн Хавдрын оношилгоо, эмчилгээний дэд төвийг нээлээ

    Д.Хулан: Цөсний чулуутай эсэхээ заавал тодорхойлуулах хэрэгтэй

    Д.Хулан: Цөсний чулуутай эсэхээ заавал тодорхойлуулах хэрэгтэй

    Гахайнаас хүнд уушги шилжүүлэн суулгажээ

    Гахайнаас хүнд уушги шилжүүлэн суулгажээ

  • Бусад
    • All
    • +18
    • Зөвлөгөө
    • Зурхай
    • Зүүдний тайлал
    • Технологи
    • Утга зохиол
    • Шар мэдээ
    Х.Нямбаатар: Н.Алтанхуяг түүхэн дэхь хамгийн микро Ерөнхий Сайд байсан…

    Х.Нямбаатар: Н.Алтанхуяг түүхэн дэхь хамгийн микро Ерөнхий Сайд байсан…

    Г.Занданшатар: Хэн чанга дуугарсан нь, хэн олон пост оруулсан нь намын дарга болдоггүй

    Г.Занданшатар: Хэн чанга дуугарсан нь, хэн олон пост оруулсан нь намын дарга болдоггүй

    Нарийн ногоог хөлдөөх болон хадгалах арга

    Нарийн ногоог хөлдөөх болон хадгалах арга

    Нэгэн эр таван өдрийн турш 9 метрийн гүнд усан доорх агуйд хоргодсоны дараа аврагджээ

    Нэгэн эр таван өдрийн турш 9 метрийн гүнд усан доорх агуйд хоргодсоны дараа аврагджээ

    Хонконгийн 17 настай сурагч хүүхдийн хүчирхийллийг илрүүлэх AI бүтээжээ

    Хонконгийн 17 настай сурагч хүүхдийн хүчирхийллийг илрүүлэх AI бүтээжээ

    Далд ухамсар хэлсэн, бодсон бүхэнд чинь үнэмшдэг

    Далд ухамсар хэлсэн, бодсон бүхэнд чинь үнэмшдэг

    Apple iPhone 17-гоо танилцууллаа

    Apple iPhone 17-гоо танилцууллаа

    Өглөөний цай: Зөөхийтэй талх

    Өглөөний цай: Зөөхийтэй талх

    Хилэнцийн нөхөр толгойндоо эвэртэй, архирч айлгасан дүрээр бидэн рүү ирэхгүй…

    Хилэнцийн нөхөр толгойндоо эвэртэй, архирч айлгасан дүрээр бидэн рүү ирэхгүй…

No Result
View All Result
  • Нүүр
  • Нийгэм
    • All
    • Аймаг
    • Байгаль орчин
    • Боловсрол
    • Нийслэл
    • Нийтлэл
    • Хууль, эрх зүй
    • Ярилцлага
    Дүүжин тээврийн төсөлд 8 баллын газар хөдлөлтөд тэсвэртэй арматур ашиглаж байна

    Дүүжин тээврийн төсөлд 8 баллын газар хөдлөлтөд тэсвэртэй арматур ашиглаж байна

    Сэлбэ голын эргээр 2 метрийн өргөнтэй явган хүний зам барина

    Сэлбэ голын эргээр 2 метрийн өргөнтэй явган хүний зам барина

    Туулын хурдны замын инженер, геологийн өрөмдлөгийн ажлыг эхлүүлжээ

    Туулын хурдны замын инженер, геологийн өрөмдлөгийн ажлыг эхлүүлжээ

    ҮСХ: ЕБС-ын сургуулийн нэг багшид дунджаар 21 хүүхэд ногдож байна

    ҮСХ: ЕБС-ын сургуулийн нэг багшид дунджаар 21 хүүхэд ногдож байна

    Судан улсад ажиллаж байгаа энхийг сахиулагч С.Нэргүй Энэтхэгийн алба хаагчийн амийг аварчээ

    Судан улсад ажиллаж байгаа энхийг сахиулагч С.Нэргүй Энэтхэгийн алба хаагчийн амийг аварчээ

    Аравдугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан төлөв

    Аравдугаар сарын цаг агаарын урьдчилсан төлөв

    Саудын Арабын элсэн цөлөөс эртний амьтдын хадны зураг олджээ

    Саудын Арабын элсэн цөлөөс эртний амьтдын хадны зураг олджээ

    Санзайн эцсээс Багабаян чиглэлийн 1.7 км авто замыг шинэчилнэ

    Санзайн эцсээс Багабаян чиглэлийн 1.7 км авто замыг шинэчилнэ

    Гэвш Жамба Тинлей Монголд морилж, айлдвар айлдана

    Гэвш Жамба Тинлей Монголд морилж, айлдвар айлдана

  • Улс төр
    ЭТТ: Бортээгийн ордод ямар ч компани үйл ажиллагаа явуулaaгүй, ашиг олоогүй

    ЭТТ: Бортээгийн ордод ямар ч компани үйл ажиллагаа явуулaaгүй, ашиг олоогүй

    УИХ-ын байнгын хорооноос ирсэн саналын дагуу хэлэлцэх асуудал хойшлогдсон тул чуулган хуралдахгүй

    УИХ-ын байнгын хорооноос ирсэн саналын дагуу хэлэлцэх асуудал хойшлогдсон тул чуулган хуралдахгүй

    Д.Амарбаясгалан: Намайг гүтгэсэн улстөрч Хууль зүйн сайдын албан тушаалаар “шагнууллаа”

    Д.Амарбаясгалан: Намайг гүтгэсэн улстөрч Хууль зүйн сайдын албан тушаалаар “шагнууллаа”

    ХЗДХ-ийн сайдыг танилцуулах саналыг УИХ-аар хэлэлцсэнгүй

    ХЗДХ-ийн сайдыг танилцуулах саналыг УИХ-аар хэлэлцсэнгүй

    УИХ дахь АН-ын бүлэг чуулганы нэгдсэн хуралдааныг орхин гарлаа

    УИХ дахь АН-ын бүлэг чуулганы нэгдсэн хуралдааныг орхин гарлаа

    С.Цэнгүүн: С.Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэг хэдийнээ илэрсэн гэж боддог

    С.Цэнгүүн: С.Зориг агсныг хөнөөсөн хэрэг хэдийнээ илэрсэн гэж боддог

    МАН-ын Хяналтын ерөнхий хороо шийдвэрээ эргэн харахыг шаардав

    МАН-ын Хяналтын ерөнхий хороо шийдвэрээ эргэн харахыг шаардав

    Б.Энхбаярыг МАН-аас хөөх шийдвэр гаргалаа

    Б.Энхбаярыг МАН-аас хөөх шийдвэр гаргалаа

    Монголын талаас Оюу толгой төсөлд өөрсдийн санхүүгийн загварчлалыг анх удаа боловсруулжээ

    Монголын талаас Оюу толгой төсөлд өөрсдийн санхүүгийн загварчлалыг анх удаа боловсруулжээ

  • Эдийн засаг
    • All
    • Бизнесс мэдээ
    • Уул уурхай
    Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг “B+” хэвээр хадгаллаа

    Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийг “B+” хэвээр хадгаллаа

    Зөөвч-Овоо төслийн гэрээг дараа дараагийн хөрөнгө оруулалтад жишиг болгоно

    Зөөвч-Овоо төслийн гэрээг дараа дараагийн хөрөнгө оруулалтад жишиг болгоно

    367 нэр төрлийн барааг татвараас чөлөөлөх ЕЭЗХ-ны түр хэлэлцээрт Монгол Улс гарын үсэг зуржээ

    367 нэр төрлийн барааг татвараас чөлөөлөх ЕЭЗХ-ны түр хэлэлцээрт Монгол Улс гарын үсэг зуржээ

    Дундаж цалин 2.6 сая төгрөгт хүрчээ

    Дундаж цалин 2.6 сая төгрөгт хүрчээ

    Төвбанкны алдагдал 7.5 их наядад хүрэхэд юу нөлөөлөв

    Төвбанкны алдагдал 7.5 их наядад хүрэхэд юу нөлөөлөв

    Б.Лхагвасүрэн: Тэтгэврийн зээлийг цалин барьцаалсан хэрэглээний зээлтэй адил нөхцөлөөр олгож эхлэхээр боллоо

    Б.Лхагвасүрэн: Тэтгэврийн зээлийг цалин барьцаалсан хэрэглээний зээлтэй адил нөхцөлөөр олгож эхлэхээр боллоо

    Rio Tinto компанийн дараагийн Гүйцэтгэх захирлаар Монгол хүн томилогдох уу?

    Rio Tinto компанийн дараагийн Гүйцэтгэх захирлаар Монгол хүн томилогдох уу?

    Улаанбуудайн гурилын импорт I улиралд 2.7 дахин өсжээ

    Улаанбуудайн гурилын импорт I улиралд 2.7 дахин өсжээ

    “Эрдэнэс тавантолгой” ХК 32 мянган тонн коксжих нүүрс арилжлаа

    “Эрдэнэс тавантолгой” ХК 32 мянган тонн коксжих нүүрс арилжлаа

  • Үндэстэн
    • All
    • Түүх, уламжлал
    • Яруу найраг
    С.Чулуун: Евроазийн соёл иргэншлийн цөм нь “Монгол”

    С.Чулуун: Евроазийн соёл иргэншлийн цөм нь “Монгол”

    Н.Энхбаяр: Өндөр Гэгээн бол Монголын тусгаар тогтнолыг өвөрмөц аргаар авч үлдсэн хүн

    Н.Энхбаяр: Өндөр Гэгээн бол Монголын тусгаар тогтнолыг өвөрмөц аргаар авч үлдсэн хүн

    Сэлэнгийн Ерөө сумаас 1800 жилийн өмнөх язгууртны бунхан олджээ

    Сэлэнгийн Ерөө сумаас 1800 жилийн өмнөх язгууртны бунхан олджээ

  • Дэлхий дахинд
    Хятадууд дэлхийн хамгийн өндөр гүүрийг барьж дуусчээ

    Хятадууд дэлхийн хамгийн өндөр гүүрийг барьж дуусчээ

    Орчин үеийн хүн (хомо сапиенс) тооцоолсноос ч өмнө үүссэн болохыг тогтоов

    Орчин үеийн хүн (хомо сапиенс) тооцоолсноос ч өмнө үүссэн болохыг тогтоов

    Францын ерөнхийлөгч асан Саркози 5 жилийн хорих ял сонслоо

    Францын ерөнхийлөгч асан Саркози 5 жилийн хорих ял сонслоо

    Европын томоохон нисэх буудлуудын систем кибер халдлагад өртөж, нислэгүүд цуцлагдлаа

    Европын томоохон нисэх буудлуудын систем кибер халдлагад өртөж, нислэгүүд цуцлагдлаа

    Трамп аутизмд вакцин, өвчин намдаагч эм буруутай гэсэн бол мэргэжилтнүүд түүнийг үгүйсгэв

    Трамп аутизмд вакцин, өвчин намдаагч эм буруутай гэсэн бол мэргэжилтнүүд түүнийг үгүйсгэв

    Газын зурваст геноцид үйлдэж байна гэж НҮБ-ын комисс мэдэгджээ

    Газын зурваст геноцид үйлдэж байна гэж НҮБ-ын комисс мэдэгджээ

    Непалын авлигадаа идэгдсэн улстөрчид, тэдний хүүхдүүдийн тансаглалд иргэдийн уур хилэн буцалж байна (фото)

    Балбад 22 жагсагч цагдаа нарт буудуулан амиа алджээ

    Мексикт хий ачсан машин дэлбэрч, олон хүн шархаджээ

    Мексикт хий ачсан машин дэлбэрч, олон хүн шархаджээ

    Непалын авлигадаа идэгдсэн улстөрчид, тэдний хүүхдүүдийн тансаглалд иргэдийн уур хилэн буцалж байна (фото)

    Непалын авлигадаа идэгдсэн улстөрчид, тэдний хүүхдүүдийн тансаглалд иргэдийн уур хилэн буцалж байна (фото)

  • Эрүүл мэнд
    Хүүхдээс нэг дусал цус авч, 25–30 төрлийн бодисын солилцооны эмгэг илрүүлдэг болно

    Хүүхдээс нэг дусал цус авч, 25–30 төрлийн бодисын солилцооны эмгэг илрүүлдэг болно

    Эмнэлгүүд нэмэлт санхүүжилт авахын тулд хуурамч өвчний түүх бичсэн зөрчил илэрчээ

    Эмнэлгүүд нэмэлт санхүүжилт авахын тулд хуурамч өвчний түүх бичсэн зөрчил илэрчээ

    Эрт илрүүлгийн үзлэг, оношилгооны санхүүжилтийг түр хугацаагаар зогсоожээ

    Эрт илрүүлгийн үзлэг, оношилгооны санхүүжилтийг түр хугацаагаар зогсоожээ

    “Хөвсгөлийн Цагаан-Уул суманд тарваган тахлын хүний өвчлөл бүртгэгдэж, аймагт орох, гарах хөдөлгөөнийг 10 хоног хаажээ

    ЭМЯ: Хөвсгөл аймагт гарсан тарваган тахлын голомт өргөжих магадлал өндөр байна

    Сүхбаатарын талбайд бямба гарагт эрүүл мэндийн байгууллагууд үзлэг хийж зөвлөгөө өгнө

    Сүхбаатарын талбайд бямба гарагт эрүүл мэндийн байгууллагууд үзлэг хийж зөвлөгөө өгнө

    “Хөвсгөлийн Цагаан-Уул суманд тарваган тахлын хүний өвчлөл бүртгэгдэж, аймагт орох, гарах хөдөлгөөнийг 10 хоног хаажээ

    Ойрын хавьтал болсон 34 хүний шинжилгээнээс 22 нь эерэг гарчээ

    Хойд бүсийн Хавдрын оношилгоо, эмчилгээний дэд төвийг нээлээ

    Хойд бүсийн Хавдрын оношилгоо, эмчилгээний дэд төвийг нээлээ

    Д.Хулан: Цөсний чулуутай эсэхээ заавал тодорхойлуулах хэрэгтэй

    Д.Хулан: Цөсний чулуутай эсэхээ заавал тодорхойлуулах хэрэгтэй

    Гахайнаас хүнд уушги шилжүүлэн суулгажээ

    Гахайнаас хүнд уушги шилжүүлэн суулгажээ

  • Бусад
    • All
    • +18
    • Зөвлөгөө
    • Зурхай
    • Зүүдний тайлал
    • Технологи
    • Утга зохиол
    • Шар мэдээ
    Х.Нямбаатар: Н.Алтанхуяг түүхэн дэхь хамгийн микро Ерөнхий Сайд байсан…

    Х.Нямбаатар: Н.Алтанхуяг түүхэн дэхь хамгийн микро Ерөнхий Сайд байсан…

    Г.Занданшатар: Хэн чанга дуугарсан нь, хэн олон пост оруулсан нь намын дарга болдоггүй

    Г.Занданшатар: Хэн чанга дуугарсан нь, хэн олон пост оруулсан нь намын дарга болдоггүй

    Нарийн ногоог хөлдөөх болон хадгалах арга

    Нарийн ногоог хөлдөөх болон хадгалах арга

    Нэгэн эр таван өдрийн турш 9 метрийн гүнд усан доорх агуйд хоргодсоны дараа аврагджээ

    Нэгэн эр таван өдрийн турш 9 метрийн гүнд усан доорх агуйд хоргодсоны дараа аврагджээ

    Хонконгийн 17 настай сурагч хүүхдийн хүчирхийллийг илрүүлэх AI бүтээжээ

    Хонконгийн 17 настай сурагч хүүхдийн хүчирхийллийг илрүүлэх AI бүтээжээ

    Далд ухамсар хэлсэн, бодсон бүхэнд чинь үнэмшдэг

    Далд ухамсар хэлсэн, бодсон бүхэнд чинь үнэмшдэг

    Apple iPhone 17-гоо танилцууллаа

    Apple iPhone 17-гоо танилцууллаа

    Өглөөний цай: Зөөхийтэй талх

    Өглөөний цай: Зөөхийтэй талх

    Хилэнцийн нөхөр толгойндоо эвэртэй, архирч айлгасан дүрээр бидэн рүү ирэхгүй…

    Хилэнцийн нөхөр толгойндоо эвэртэй, архирч айлгасан дүрээр бидэн рүү ирэхгүй…

No Result
View All Result
Монгол туургатны цахим сайт
No Result
View All Result

Ж.Болдбаатар: Улстөрийн хэлмэгдүүлэлт, түүний ХОР УРШИГ, үр дагавар

by
2018-09-10 12:53
in Онцлох мэдээ, Үндэстэн
1
Ж.Болдбаатар: Улстөрийн хэлмэгдүүлэлт, түүний ХОР УРШИГ, үр дагавар
SHARETWEET

Манай улс 1992 оноос хойш жил бүрийн есдүгээр сарын 10-ныг “Улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэх өдөр” болгон тэмдэглэж иржээ.

Хэзээ ч мартаж үл болох энэ өдөртэй холбогдуулан ШУА-ийн Түүх, археологийн Хүрээлэнгийн Академич, Доктор, ШУ-ы Гавьяат зүтгэлтэн Ж.Болдбаатарын илтгэлийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.
Нэг. УЛСТӨРИЙН ХЭЛМЭГДҮҮЛЭЛТИЙН ЭХЭН
Өнгөрсөн түүхээс үзэхэд, улс төрийн тэмцлийн явцад ялж дийлсэн бүлэглэл нөгөө хэсгээ егүүтгэх нь ёс мэт дагаж иржээ. Үүний хамгийн тод, төвлөрсөн бурангуй илэрхийлэл нь улс төрийн хэлмэгдүүлэлт юм. Хэлмэгдүүлэлт хэмээх нэр томьёо нь repressio хэмээх латин үгнээс гаралтай. Улс төрийн шинжлэх ухааны тайлбар толиудад хэлмэгдүүлэлт гэдэг нь төрөөс хууль бусаар хийж буй залхаан цээрлүүлэх бусармаг ажил үйлдэл хэмээн тодорхойлсон байна.
Хэлмэгдүүлэлт гэдэг нь төрөөс хууль бусаар хийж буй залхаан цээрлүүлэх бусармаг ажил үйлдэл
1921 оны үндэсний ардчилсан хувьсгал ялсны дараа үзэл бодлын зөрөө, улс төр, албан тушаалын хэнээрхэл, харийнхны яс хаях бодлогын уршгаар монголын удирдагчид бие биенээ хардан сэрдэж егүүтгэн хэлмэгдүүлж эхэлжээ. 1922 онд Ерөнхий сайд Д.Бодоог элдвээр гоочлон ажлаас нь халаад, улмаар хувьсгалын эсэргүү хүчинтэй сүлбэлдсэн хэмээх хилс хэргээр цаазаар авчээ. 1924 онд Монгол Ардын намын анхны дарга асан бүх цэргийн жанжин С.Данзанг намын жанжин шугамыг гажуудуулахыг санаархсан, хувьсгалын эсэргүү үйл ажиллагаа өдөөсөн хэмээх хилс хэргээр монгол ардын намын III их хурал хуралдаж байх явцад баривчлан шүүлгүйгээр амь насыг нь хороож байв.
Улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн хамгийн том анхны илрэл нь 1933 онд “Лхүмбийн хэрэг” гэгч зохиомол хэргийг үүсгэн бүрдүүлсэн явдал юм.

Лхүмбийн хэрэг гэгчид 2140 хүнийг холбогдуулж, МАХН-ын Төв хорооны нарийн бичгийн дарга Ж.Лхүмбэ зэрэг олон хүнийг дайчлан баривчилж, тэдэнд Японы тагнуулын байгууллагын даалгавраар зэвсэгт бослогод бэлтгэж байсан хэмээх ял тулгаж, 317 хүнийг хилсээр шийтгэжээ. Энэхүү зохиомол хэрэг нь монголд дагаар орсон буриадуудыг цагаантны оргодол, японы тагнуул, панмонголизмын үзэлтэн хэмээн зөвлөлтийн тал үзэж, монголын зарим удирдагчид түүнийг идэвхтэй дэмжин өөгшүүлснээс үүдэн бий болсон юм.
Эл хилс хэрэг нь 1937-1940-өөд оны монгол дахь улс төрийн нийтээр хэлмэгдүүлэлтийн оршил, эхлэл болж өгсөн юм.
Хоёр. ХҮМҮҮСИЙГ ҮЙ ОЛНООР НЬ ХОМРОГОЛОН ХЭЛМЭГДҮҮЛСЭН НЬ
Дотоодыг хамгаалах газрын ажилд гарсан алдаа завхрал нь төрийн яам болж зиндаа дээшилснээр засрах байтугай улам гүнзгийрчээ. Угаасаа эл газрыг төрийн яам болон өргөжүүлсэн нь И.В.Сталин, түүний гар хөл бологчид монголын дотоод хэрэгт оролцох “хар савраа” уртасгасан явдал байв. Учир нь 1934, 1935 онд монголын нам, төрийн удирдагчид ЗХУ-д ажлын айлчлал хийж, И.В.Сталин, В.Молотов, К.Е.Ворошилов нартай хэд хэдэн удаа уулзаж ирснээс хойш дотоодыг хамгаалах газрынхны дур зоргоороо аашлах явдал эрс нэмэгджээ.
Монголын нам, төрийн удирдагчид ЗХУ-д ажлын айлчлал хийж, И.В.Сталин, В.Молотов, К.Е.Ворошилов нартай хэд хэдэн удаа уулзаж ирснээс хойш дотоодыг хамгаалах газрынхны дур зоргоороо аашлах явдал эрс нэмэгджээ.
И.В.Сталин “шинэ нийгмийн байгуулалт гүнзгийрэх тусам ангийн тэмцэл хурцадна” хэмээн номлож, дотоодын хувьсгалын эсэргүү ноёд, лам нартай эрс тэмцэхийг улс төрийн гол чиг шугам болгохыг шаарджээ. Тэд монголын удирдагчдын нэг Х.Чойбалсанг онцгойлон сонгож, бүх талаар дэмжин хөхиүлэх бодлого баримталсан байна. Зөвлөлтийн шууд оролцоо дэмжлэгтэйгээр тэрбээр шинэ тутам тэргүүлсэн яамныхаа орон тоог өргөжүүлэх, эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авч, Зөвлөлтийн зөвлөх сургагч нарын тоог олшруулжээ.
Тэр үед “хэрэгтэн өөрөө хэргээ хүлээхээс илүү нотолгоо байхгүй” гэсэн А.Я.Вышинскийн онол мөрдөн байцаалтад хүчтэй нэвтэрч эхэлжээ. ЗХУ-д гэм зэмгүй хүмүүсийг хэлмэгдүүлэх явдал өргөн хүрээтэй өрнөж байсан энэ үеэс ЗХУ-ын дотоод хэргийн ардын комиссиарат, БНМАУ-ын Дотоод явдлын яамны удирдлагатай үйл ажиллагаагаа зохицуулж эхэлсэн байна. Ийнхүү 1930-1940-өөд онд явагдсан нийтээр хомроголон улс төрийн талаар хэлмэгдүүлэх ажлын бэлтгэл 1937 оны хагас гэхэд үндсэндээ хангагдсан байна. П.Гэндэнг Крымээс Сочид шилжин очсон өдөр 1937 оны 7 дугаар сарын 17-нд баривчилжээ. Түүнчлэн тагнуулч бүдүүн хэмээх Ц.Өлзийг ЗХУ-д баривчилжээ. П.Гэндэн, Ц.Өлзий нарыг эрүүдэн байцаасаар “Лхүмбийн эсэргүү хэргийг Дэмид нарын хамт үргэлжлүүлсэн” хэмээх зохиомол мэдүүлгийг ЗХУ-ын дотоод хэргийн ардын комиссариат гаргуулж авчээ.
Тэр үед “хэрэгтэн өөрөө хэргээ хүлээхээс илүү нотолгоо байхгүй” гэсэн А.Я.Вышинскийн онол мөрдөн байцаалтад хүчтэй нэвтэрч эхэлжээ.
Маршал Г.Дэмидийг ЗХУ-ын төмөр замын “тайга” өртөөн дээр хорлон, алснаас хойш хоёр хоногийн дараа буюу 1937 оны 8 дугаар сарын 24-нд ЗХУ-ын ДХАК-ын орлогч сайд М.П.Фриновский, Батлан хамгаалах яамны орлогч сайд П.Смирнов, ЗХУ-аас БНМАУ-д суух Элчин төлөөлөгч С.М.Миронов нар Улаанбаатарт хүрэлцэн ирж, “Японоос БНМАУ-ыг эзлэх төлөвлөгөө” гэдгийг Монголын удирдлагад танилцуулжээ. М.Фриновский 8 дугаар сарын 28-наар өдөрлөсөн “хуйвалдаан” /заговор/ хэмээх хэрэгт холбогдуулах 115 хүний нэрсийн жагсаалтыг Чойбалсанд гардуулсан байна. Хоёр хоногийн дараа Гэндэнгийн хэргээ хүлээсэн мэдүүлэг гэгчийг бас өгчээ.
1937 оны 9 дүгээр сарын 2-нд Х.Чойбалсан Цэргийн яамны сайд, бүх цэргийн жанжнаар томилогдов.
Ийнхүү Х.Чойбалсан Ерөнхий сайдын нэгдүгээр орлогч сайд, Цэргийн яамны сайд, бүх цэргийн жанжин, Дотоод явдлын яамны сайдын тушаалыг хавсран гүйцэтгэх болж, Засгийн эрх үнэн хэрэгтээ түүний гарт төвлөрчээ. Х.Чойбалсан ЗХУ-ын Сталинч удирдлагын дэмжлэгийг хүлээж байсан учир монголын бусад удирдагчдаас илүү эрх мэдэлтэй, илүү хүчтэй байжээ.
Тэр өдөр Х.Чойбалсангийн тушаалаар нам, төр, цэргийн удирдах ажилтан 65 хүнийг баривчилжээ. Эл гунигт хар өдрөөс эхлэн төрийн сайдаас эгэл малчныг хүртэл улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн аймшигт сүүдэр дайрч, монголын нийгэм айдас хүйдэст автжээ.
1937 оны 9 дүгээр сарын 10-ны өдөр монголын түүхэнд аймшигт хар толбо үлдээсэн юм. Тэр өдөр Х.Чойбалсангийн тушаалаар нам, төр, цэргийн удирдах ажилтан 65 хүнийг баривчилжээ. Эл гунигт хар өдрөөс эхлэн төрийн сайдаас эгэл малчныг хүртэл улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн аймшигт сүүдэр дайрч, монголын нийгэм айдас хүйдэст автжээ.
1938 оны 4 дүгээр сард болсон ДЯЯ-ны гүйцэтгэх ажилтны зөвлөлгөөний дараа Х.Чойбалсан тушаал гаргаж, хасгийг “молда”, буриадыг “цагаантны оргодол”, чинээлэг аж ахуйтныг “нударган”, ил тод ярьж шүүмжлэлтэй хандсан хүмүүсийг “урвагчид”, “Японы талыг баримтлагчид”, бүх зиндааны лам нарыг “ардын дайсан” гэж баривчлахыг анги, хэлтсүүддээ даалгаж хэрэгжүүлжээ.
“Онцгой бүрэн эрхт комисс” гэгч шүүх эрх мэдлийг булаан өөртөө төвлөрүүлж, дотоод яамнаас оруулсан нэрсийн жагсаалтаар асуудал шийдэн, нэг өдрийн хурлаар 129-1278 хүний хэргийг шийтгэж байв. Хэргийг таслан шийдвэрлэхдээ яллагдагчийг хуралд биеэр оруулдаггүй, улсын яллагч /прокурор/, өмгөөлөгчийг оролцуулдаггүй байсан байна.

Тухайн үед “эсэргүү” хэмээгдсэн хүмүүсийн фото зургийг ийнхүү чагталдаг байжээ.

Баривчлагдагсдын дотор эмэгтэй, тэр тусмаа жирэмсэн эмэгтэйчүүд хэд хэд байжээ. Лхүмбийн хэрэгт хоёр эмэгтэй, Гэндэн, Дэмидийн хэрэгт түүний эхнэр Навчаагаас гадна хэд хэдэн жирэмсэн эмэгтэйг буудан алжээ. Ямар ч гэм зэмгүй, давхар биетэй бүсгүй хүнийг буудан хороосон жигшүүрт явдал монголоос өөр дэлхийн бусад улс орнуудад тэр бүр гараагүй болов уу.
Лхүмбийн хэрэгт хоёр эмэгтэй, Гэндэн, Дэмидийн хэрэгт түүний эхнэр Навчаагаас гадна хэд хэдэн жирэмсэн эмэгтэйг буудан алжээ.
Японы тагнуулын байгууллагын даалгавраар БНМАУ-ын нутагт тагнуул үйлдэх, бослого гаргах, алан хядах, хорлон сүйтгэх үйл ажиллагаа явуулсан хэмээх хилс ялыг 1937-1939 онд баривчлагдсан хүмүүст тулгаж байв. Ийм замаар “Гэндэн, Дэмидийн хувьсгалын эсэргүү байгууллага”, “Ёнзон хамба, дэд хамба нарын эсэргүү байгууллага” гэгч болон түүнтэй холбоотой “улаан Пүрэвийн хэрэг”, “14-ийн хэрэг”, “Дамба, Найдан нарын хэрэг”, “Амар, Довчингийн хэрэг” зэрэг зохиомол хэргүүдийг бий болгожээ.
Улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн хурц үзүүр нь феодализмтай тэмцэх тугийн дор Чингисийн удам, ноёд язгууртны угсааг үндсээр нь таслахад чиглэж байв. 1938 оны 8 дугаар сард Х.Чойбалсангаас нууц алба, дотоодын тагнуулын ажлыг хүчтэй болгох зорилго бүхий маш нууц тушаалд тодорхойлсноор хар ноёд, тайж 900 хүнийг дайсагнагч этгээд гэж үзэж байсан бол ажил хэрэг дээрээ 1940 гэхэд 1489 тайж нарыг баривчилж, бараг толгой дараалан буудсан байна. Мөн монголд шинээр дөнгөж бүрэлдэж байсан сэхээтний давхрааг хомроголон устгажээ.
Гурав. НАМ, ТӨРИЙН УДИРДАХ БАЙГУУЛЛАГУУДЫН ҮҮРЭГ АЛДАГДСАН НЬ
Улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн жилүүдэд Дотоод яам, түүний харьяа байгууллагууд эрх баригч нам, төрийн байгууллагуудын дээр гарч, бүхнийг айлган сүрдүүлэх, дарамтлах газар болон хувирчээ. МАХН-ын IX Их хурлаас /1934 он/ сонгогдсон намын төв хорооны 51 гишүүний 83,6 хувь нь улс төрийн хилс хэргээр хэлмэгджээ. Намын анхдугаар их хурлаас /1921 он/ IX их хурал /1934 он/ хүртэл намын Их болон Төв хорооны бүгд хурлаас сонгогдсон намын төв хорооны дарга, орлогч, нарийн бичгийн даргаар сонгогдсон хүмүүс / өвчнөөр нас эцэслэсэн Б.Элдэв-очир, 1939 оны 7 дугаар сард нарийн бичгийн даргаар сонгогдсон Д.Дамбыг эс оруулбал/ толгой дараалан баривчлагдаж, бүгд цаазын тавцанд очжээ. Намын IX их хурлаас сонгогдсон НТХ-ы тэргүүлэгч 11 гишүүнээс зөвхөн Х.Чойбалсан ганцаар үлдсэн байна.
Намын IX их хурлаас сонгогдсон НТХ-ы тэргүүлэгч 11 гишүүнээс зөвхөн Х.Чойбалсан ганцаар үлдсэн байна.
Дээр дурдсан бүхэн нь өгүүлэн буй үед улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн субьект байх байтугай махн зохион байгуулалтын хувьд намын дүрэмд заасны дагуу оршин тогтнож чадахаа больсныг харуулж байна
Төрийн эрх барих, хууль тогтоох дээд байгууллагын үйл ажиллагаа хэлмэгдүүлэлтийн харгайгаар бараг тасалджээ. тухайлбал, бнмау-ын VII их хурлаас сонгогдсон бага хурлын гишүүдийн бараг тал хувь нь баривчлагджээ. Чингэснээр хууль тогтоох дээд байгууллага Үндсэн хуулийн дагуу ажиллах чадваргүй болсон байна. Улсын бага хурлын гишүүнийг зөвхөн бага хурлын тэргүүлэгчдийн буюу онцгой тохиолдолд бага хурлын даргын зөвшөөрлөөр баривчилж мөрдөн байцаах тухай 1933 онд батлагдсан “Монгол Ардын Улсын Бага хурлын гишүүдийн тухай” дүрмийн заалтыг огтхон ч хэрэгсэхгүй байв. Үндсэн хуульд заасны дагуу жилд 2 удаа хуралдах ёстой Улсын бага хурал 1937, 1938 онд хуралдаагүй.
Төрийн хүчирхийллийн гол хэрэгсэл-ардын арми, цагдаа, тэр ч байтугай дотоодыг хамгаалах байгууллагын өөрийнх нь олон зуун ажилтнууд улс төрийн хэлмэгдүүлэлтэд өртжээ.
1937 оны 9 дүгээр сараас 11 дүгээр сар хүртэлх хугацаанд Цэргийн яам болон жанжин штаб, корпус, дивизүүдийн удирдлагыг бараг бүхэлд нь дайчлан баривчилжээ.
1937 оны 9 дүгээр сараас 11 дүгээр сар хүртэлх хугацаанд Цэргийн яам болон жанжин штаб, корпус, дивизүүдийн удирдлагыг бараг бүхэлд нь дайчлан баривчилжээ.
БНМАУ-ын Бага хурлын тэргүүлэгчид, сайд нарын Зөвлөлийн тогтоолоор /1936 оны 11 сарын 21-нээс 1939 оны 07 сарын 19-ний хооронд/ өдгөөгийн генералтай дүйцэхүйц цол олгосон МАХН-ийн дээд тушаалын 77 дарга нарын 72 нь буюу 93,5 хувь нь хэлмэгдэж, бараг бүгдээрээ хуулийн дээд хэмжээгээр шийтгүүлсэн байна.
Дотоод яам, түүний төв орон нутаг дахь хэлтсийн ажилтан буюу Х.Чойбалсангийн тушаалыг үг дуугүй биелүүлэгч байгаагүй, хууль ёс ноцтой зөрчиж байгаад шүүмжлэлтэй хандаж, засаж залруулах талаар санал бодлоо хэлж байжээ.
Дөрөв. ЛАМ НАРЫГ АЙМАГЛАН УСТГАХ ДОВТОЛГООН


И.В.Сталин, түүний монгол дахь гар хөл бологчдын залхаан цээрлүүлэлт нийгмийн оюунлиг давхраа-лам нарын эсрэг чиглэгджээ.
И.В.Сталин 1934, 1936 онуудад П.Гэндэн, А.Амар зэрэг монголын удирдагчдыг ЗХУ-д айлчлахад эхлээд лам нарт туслах, сэнхрүүлэх маягаар тойрон бүслэх аргаар асуудлыг шийдвэрлэх зөвлөгөө өгч байснаа сүүлдээ лам нарыг даруй шууд даран устгахыг тулган шаардах болсон юм.
Дотоод явдлын яам лам нарын эсрэг довтолгооныг нийтээр хомроголон баривчлахаас өмнө эхэлжээ. Бүр 1936 онд Ёнзон хамбатай холбоотой хэрэг гэгчийг лам Жамъянтивээр хүлээлгэж, 48 сүм хийдийн лам нарын хэрэг гэгчийг бүрдүүлсэн байв. Үүнийг үндэс болгож 1937 онд “Ёнзон хамба Лувсанхаймчиг, дэд хамба Дамдин нарын “төв” хэмээх эсэргүү байгууллага” зохиомол хэрэг үүсгэн, лам нарыг олноор нь баривчилж бүрэлгэх ажил эхэлжээ.
Бүртгэлд ороогүй эгэл лам, хар хүнийг алдсан оргосны оронд нөхөх, тоо бөглөх үүднээс баривчлан хэлмэгдүүлэх, мухар сүсгийн харгайгаар сайн дураараа баривчлагдах нэн харамсалтай явдал гарч байжээ.
1938 оны 4 дүгээр сард ДЯЯ-ны эсэргүүцэн тагнах хэлтсийн дарга Ж.Баясгалан тэргүүтэй хэсэг хүмүүс Хөвсгөл аймагт очиж, 600 шахам лам нарыг мөрдөн байцаах ажлыг 20 шахам хоногт дуусгасан туршлагыг тухайн үед ид бах болгон дэлгэрүүлж байжээ.
Бүртгэлд ороогүй эгэл лам, хар хүнийг алдсан оргосны оронд нөхөх, тоо бөглөх үүднээс баривчлан хэлмэгдүүлэх, мухар сүсгийн харгайгаар сайн дураараа баривчлагдах нэн харамсалтай явдал гарч байжээ. Хэнтий аймаг дахь хэлтсийн нэг төлөөлөгч батын жав гэдэг мяндаг тушаалтай ламыг оргуулж алдаад, оронд нь хөдөө хонь хариулж явсан Жавын Бат гэдэг залууг дайчлан баривчилж байсан аж.
Монголын олон зуун сүм хийд эзгүйрэн орхигджээ. Эхлээд тус улсын 767 сүм хийдийн барилгыг албан байгууллагуудын мэдэлд шилжүүлсэн боловч, сүүлдээ ард олны сүсэг бишрэлийг тэтгэх голомт хэмээн устгаж эхэлжээ. Лам нарын эсрэг довтлон устгах үйл ажиллагаа бол хүн амыг нийгмийн байдал, шашин шүтлэг, үзэл суртлын зөрөөгөөр нь аймаглан устгасан геноцид гэмт хэрэг байлаа.
Тав. МӨРДӨН БАЙЦААХ АРГА ХЭРЭГСЭЛ, ШОРОНГИЙН НӨХЦӨЛ, АЛАН ХЯДАХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА


Фото эх сурвалж: Монсудар компаниас гаргасан зурмал зураг
Баривчлагдсан хүмүүст ямар нэг аргаар хилс хэрэг тулган хүлээлгэж, зохиомол мэдүүлэг гаргуулж авах нь Дотоодыг хамгаалахын ажилтнуудын гол үүрэг, зорилт байлаа. Байцаагчид баривчлагдагсдыг өндөр сандалд хөлийг нь унжуулан суулгаж, олон хоног нойр хоолгүй тамлан, жижүүрлэн байцааж, хилс хэрэг хүлээлгэж байв. Байцаалтыг гол төлөв өглөөний 10 цагт эхэлж оройн 4 цагт завсарлаад, оройн 19 цагт дахин үргэлжлүүлэн, өглөөний 6 цаг хүртэл байцааж байжээ. Зарим тохиолдолд өглөөний 9 цагаас оройн 17 цаг хүртэл, оройн 17 цагаас шөнийн 1 цаг хүртэл, шөнийн 1 цагаас өглөөний 9 цаг хүртэл жижүүрлэн байцааж байсан аж.
Байцаагчид баривчлагдагсдыг өндөр сандалд хөлийг нь унжуулан суулгаж, олон хоног нойр хоолгүй тамлан, жижүүрлэн байцааж, хилс хэрэг хүлээлгэж байв.
Мөрдөн байцаалтын асуултыг эхэн үедээ байцаагч бүр өөр өөрийнхөөрөө тавьдаг байснаа сүүлдээ нэгдсэн журамд шилжжээ. Асуултад үл хариулж, хэргээ хүлээхгүй бол дараах бусармаг аргуудыг ээлжлэн хэрэглэж, эрүүдэж байжээ. Үүнд:
1. Хэрэгт холбогдогсдыг хэл амаар доромжилж, “хуйхыг чинь ярж, хулхинд чинь сум зооно”, “эрэг дэрлүүлж, элсэн хөнжил нөмөргөнө”, “чи одоо хамуутай золбин нохойноос үнэгүй болсон, чамайг нам буудна” гэх мэтээр заналхийлж, буу тулгаж айлган сүрдүүлж байв.
2. Баривчлагдагсдын нүүр рүү нулимах, эмзэг газар нь няслах, чих, хамрыг нь мушгих, үзэг харандаагаар хатгах, шугамдах, тамхины гал, монгол гаансны халсан толгойгоор төөнөх, жигнэх, цохиж тогших зэргээр авирлаж байжээ.
3. Хацар нүүр, чихний тус газраар алгадах, элэг, төмсөг мэт эмзэг эрхтэн рүү нь өшиглөх, бичгийн чулуун хэрэгсэл, сандлын хөлөөр нүүр нүдгүй балбах, шүдийг нь цөм цохих, үсдэж шалан дээгүүр чирч гулдрах, давуунд элс чулуу боож нүдэх, кабелийн гурав, дөрөв давхарласан утсаар ороолгох зэргээр харгислаж байв.
4. Хүйтэнд гадаа нүцгэн зогсоох, цонх задгайлж дааруулах, хүйтэн мөстөж цантсан өрөөнд дотуур хувцастай нь өчиг өгтөл нь хорих, гар, хөлд нь гав гинж хийх, бууны бөгсөөр ууц руу, тархи толгой руу ёврох нь олонтаа байжээ.
Дотоод яамны Дорноговь дахь хэлтэс 1938 онд 300 гаруй хүн бариад аймгийн шоронд багтахгүй болохоор нь 30 шахам хүнийг буудан алж зай гаргаж байжээ. Дэндүү цадиггүй, балмад үйлдэл гэж энэ буюу.
5. Хэргээ хүлээвэл амь өршөөж, хөнгөн ял эдлүүлнэ гэж ятгаж хууран зохиомол хэрэг хүлээлгэх зэрэг олон янзын арга ов мэх хэрэглэж байжээ. Чингэхлээр тэр цагт монголд ЗХУ-д мөрдөн байцаалтад ашиглаж байсан залхаалтын харгис аргуудыг үндсэнд нь авч хэрэглэж байсан гэж үзэж болно. Харин манай оронд харх байгаагүй учраас баривчлагсдыг зодож нүдэж, цус нөжтэй нь хольж, ухаан алдуулаад хархтай зооринд хаяж, амьдаар нь хүний цусыг сорж зулгаалгадаг харгис арга л арай нэвтрээгүй бололтой.
Хөдөө орон нутагт баригдагсдыг буудан хороох явдал заримдаа хоттой хонь, малаасаа өвлийн идэш хийхээс илүү амархан шийдэж байсан аж. Дотоод яамны Дорноговь дахь хэлтэс 1938 онд 300 гаруй хүн бариад аймгийн шоронд багтахгүй болохоор нь 30 шахам хүнийг буудан алж зай гаргаж байжээ. Дэндүү цадиггүй, балмад үйлдэл гэж энэ буюу.
Зургаа. “АРДЫН ДАЙСАН”-Ы УЛ МӨРИЙГ АРИЛГАХ ХИЙРХЭЛ
Аливаа хувьсгалт эргэлт, нийгмийн хямрал, давалгааны үед “муу эр дайнд хөөрөв” гэгчийн үлгэрээр улс төрийн хийрхэл дэгдэх нь ёс мэт. Монгол дахь улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн үед ч “ардын дайсан”-ы ул мөрийг оргүй арилгах гэсэн хийрхэл дэгджээ. 1937 оны 11 дүгээр сарын 15-нд хуралдсан Намын төв хорооны тэргүүлэгчдийн хурал “ардын дайснууд”-ын ном бүтээлүүдийг “шүүрдэн бүртгэж хураан авах ба цаашид хэрэглэгдэх улс төрийн дэвтэр зохиох” ажлыг хариуцсан комисс байгуулжээ. Энэхүү комиссын шийдвэрээр 1920, 1930-аад онд хэвлэгдсэн ном, товхимол, сэтгүүлийн бүртгэлийг нэг бүрчлэн гаргуулж, улс төрийн хэргээр баривчлагдсан, шийтгэгдсэн хүмүүсийн бичиж туурвисан ном, товхимлыг шатаах, хураах, түүнчлэн эмхтгэл сэтгүүлд нийтлэгдсэн өгүүллийг хайчлан авч устгах, эсвэл нэр зургийг нь баллах, сохлох зэргээр авирлажээ. БНМАУ-ын Ардын сайд нарын Зөвлөлөөс томилогдсон комисс 1935-1936 онд хилийн чанадад явж, их хэмжээний зардал гарган хуурч Д.Түдэв, лимбэч Л.Цэрэндорж, дуучин М.Дугаржав зэрэг алдарт хүмүүсийн пянзанд бичүүлж ирсэн ардын урт, богино дууны ховор нандин бичлэг, ардын дууг анх удаа ноотлож бичсэн эмхтгэлийг хянан үзээд, 1938 оны 11 дүгээр сарын 15- нд тогтоол гаргаж, хориглон устгахаар шийдвэрлэжээ.
Тус комиссоос ардын зарим дууны бадгийг дуулахыг хориглож хасах, үгийг засварлах шийдвэр гаргаж байв. Жишээ нь: “Сийлэн бор” хэмээх ардын дууны:
Талд тавьдаг яс нь байна
Тамд очдог сүнс байна
Тавилант хорвоод бүтдэггүй юм бол
Тамынхаа үүдэнд заргатайхан очно доо хө
Элсэнд тавьдаг яс нь байна
Эрлэгт очдог сүнс байна энэхэн хорвоод бүтдэггүй юм бол
Эрлэгийнхээ үүдэнд заргатайхан очно доо хө гэсэн сүүлчийн хоёр бадгийг “там”, “сүнс” мэтчилэн шашны ойлголтууд орсон гэж хасч, дуулахыг хоригложээ.

ShareTweet

Related Posts

No Content Available
}

Шинэ мэдээ

ЭТТ: Бортээгийн ордод ямар ч компани үйл ажиллагаа явуулaaгүй, ашиг олоогүй

ЭТТ: Бортээгийн ордод ямар ч компани үйл ажиллагаа явуулaaгүй, ашиг олоогүй

by undesten
2025-10-03 20:41
0

Дүүжин тээврийн төсөлд 8 баллын газар хөдлөлтөд тэсвэртэй арматур ашиглаж байна

Дүүжин тээврийн төсөлд 8 баллын газар хөдлөлтөд тэсвэртэй арматур ашиглаж байна

by undesten
2025-10-03 13:20
0

УИХ-ын байнгын хорооноос ирсэн саналын дагуу хэлэлцэх асуудал хойшлогдсон тул чуулган хуралдахгүй

УИХ-ын байнгын хорооноос ирсэн саналын дагуу хэлэлцэх асуудал хойшлогдсон тул чуулган хуралдахгүй

by undesten
2025-10-03 12:38
0

Сэлбэ голын эргээр 2 метрийн өргөнтэй явган хүний зам барина

Сэлбэ голын эргээр 2 метрийн өргөнтэй явган хүний зам барина

by undesten
2025-10-03 09:58
0

Туулын хурдны замын инженер, геологийн өрөмдлөгийн ажлыг эхлүүлжээ

Туулын хурдны замын инженер, геологийн өрөмдлөгийн ажлыг эхлүүлжээ

by undesten
2025-10-03 09:05
0

ҮСХ: ЕБС-ын сургуулийн нэг багшид дунджаар 21 хүүхэд ногдож байна

ҮСХ: ЕБС-ын сургуулийн нэг багшид дунджаар 21 хүүхэд ногдож байна

by undesten
2025-10-03 08:46
1

Судан улсад ажиллаж байгаа энхийг сахиулагч С.Нэргүй Энэтхэгийн алба хаагчийн амийг аварчээ

Судан улсад ажиллаж байгаа энхийг сахиулагч С.Нэргүй Энэтхэгийн алба хаагчийн амийг аварчээ

by undesten
2025-10-02 18:57
0

Д.Амарбаясгалан: Намайг гүтгэсэн улстөрч Хууль зүйн сайдын албан тушаалаар “шагнууллаа”

Д.Амарбаясгалан: Намайг гүтгэсэн улстөрч Хууль зүйн сайдын албан тушаалаар “шагнууллаа”

by undesten
2025-10-02 18:41
1

ХЗДХ-ийн сайдыг танилцуулах саналыг УИХ-аар хэлэлцсэнгүй

ХЗДХ-ийн сайдыг танилцуулах саналыг УИХ-аар хэлэлцсэнгүй

by undesten
2025-10-02 16:54
0

УИХ дахь АН-ын бүлэг чуулганы нэгдсэн хуралдааныг орхин гарлаа

УИХ дахь АН-ын бүлэг чуулганы нэгдсэн хуралдааныг орхин гарлаа

by undesten
2025-10-02 14:04
0

oren-sarmats.ru
  • Бидний тухай
  • Сурталчилгаа байршуулах
  • Холбоо барих

© 2018 UNDESTEN.MN

  • Халимаг
  • Тува
  • Өвөрмонгол
  • Буриад
  • Алтай

No Result
View All Result
  • Нүүр
  • Нийгэм
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үндэстэн
  • Дэлхий дахинд
  • Эрүүл мэнд
  • Бусад

© 2018 UNDESTEN.MN

  • Халимаг
  • Тува
  • Өвөрмонгол
  • Буриад
  • Алтай