АН-ынхан нэг нь нэгдэхгүй гэдэг байдлаар асуудалд хандаж байна. Өөрөөр хэлбэл, тэд эрх барьж буй хугацаандаа ялих шалихгүй шалтгаанаар ИТХ-д нэр дэвших хүмүүсийн эрхийг хүртэл хасч эхэлжээ. Тэр дундаа Монгол Ардын нам ялах магадлалтай гэж тооцсон тойргууддаа \”луйвар” хийж эхэлсэн байх юм. Ийм нэг жишээ Өмнөговь аймагт гарчээ. Тодруулбал, Монгол Ардын нам аймгийн ИТХ-д 33 хүнийг нэр дэвшүүлсэн ч хоёрыг нь бүртгэхээс татгалзсан байна. Тиймээс Өмнөговь аймгийн Монгол Ардын намын хорооныхон өчигдөр энэ талаар хэвлэлийнхэнд хандав.
Тэдний хэлснээр тус аймгийн Номгон сумын наймдугаар тойрогт ИТХ-аас нэр дэвшсэн С.Цэрэнбаяр, гуравдугаар тойрогт нэр дэвшсэн Б.Батаа нарыг аймгийн Сонгуулийн хороо бүртгэн авахаас татгалзжээ. Учир нь Сонгуулийн хуулийн 154.3.3-т заасан \”Нэр дэвшигч нь аль нэг компанийн 51 ба түүнээс дээш хувийг эзэмшдэг бол тухайн компани нь албан татварын хугацаа хэтэрсэн өр төлбөргүй байх\”, 158.1.3 дахь \”Нэр дэвшигчийг бүртгүүлэхэд шаардах энэ хуульд заасан бичиг баримт дутуу, эсвэл хуурамч бол” гэдэг үндэслэлээс үүдсэн байна.
Ийнхүү нэр дэвшүүлэхээс татгалзаж байгаа нь Сонгуулийн хороо хэт нэг талыг барьсан, цаанаа ямар нэгэн улс төрийн захиалгатай байж болзошгүй шийдвэр байна гэж Өмнөговь аймгийн Монгол Ардын намын хорооныхон үзэж байгаа ажээ. Учир нь дээрх нэр дэвшигчид хувь эзэмшдэг компаниа ямар нэгэн өр төлбөргүй гэдгийг хуулийн дагуу тодорхойлж, бүх бичиг баримтаа бүрдүүлж өгсөн байна. Гэтэл ийнхүү Ардын намын нэр дэвшигчдийг бүртгүүлэхээс татгалзаж байгаа нь Монгол Улсын иргэний сонгох сонгогдох эрхийг зөрчиж байна гэдгийг Өмнөговийн Ардын намын хорооныхон хэлсэн. Ийнхүү тодорхой хууль зөрчиж, нэр дэвшүүлэхээс татгалзсан учраас Монгол Ардын намын хорооныхон Сонгуулийн хуулийг зөрчиж байна гэж үзээд Захиргааны хэргийн шүүхэд хандаад байгаа аж.
Хэдийгээр аймаг, нийслэлийн ИТХ-д нэр дэвшигчдийг бүртгэх хуулийн хугацаа дууссан ч АН-ынхан ямар байдлаар хууль зөрчиж байгааг олон нийтэд хүргэхийг зорьсон гэдгээ ч тэд хэлсэн. Үнэхээр ч ийнхүү Ардын намын нэр дэвшигчдийг бүртгэхээс татгалзсанаар Өмнөговь аймгийн Номгон, Булган сумын иргэд сонголтгүй үлдэж байна. Өөрөөр хэлбэл, тус хоёр суманд зөвхөн АН-ын хүн нэр дэвшихээр болж байгаа юм байна.
Энэ талаар Өмнөговь аймгийн Монгол Ардын Намын нэр дэвшигчдийг бүртгүүлэх ажлын хэсгийн ахлагч Х.Сугараас зарим зүйлийг тодрууллаа.
-Нэр дэвшигчийн бүртгүүлэх материалын жагсаалтад хувь эзэмшиж буй компани ямар нэгэн өр төлбөргүй гэсэн тодорхойлолтыг заавал хавсаргах ёстой гэж заасан байсан уу?
-Нэр дэвшигчийн бүрдүүлэх материалд хөрөнгө орлогын мэдүүлэг гэж заасан. Манай нэр дэвшигчид өөрсдийн хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг хавсаргасан. Харин 51-ээс дээш хувь эзэмшдэг компани ямар нэгэн өр төлбөргүй байх ёстой гэсэн шаардлага бий. СЕХ өөрсдөө татварын газраас дээрх хоёр нэр дэвшигчийн хувь эзэмшдэг компанийн өр төлбөртэй эсэх лавлагааг гаргуулаад авчихсан байсан. Манай нэр дэвшигчдийн хувь эзэмшдэг компани өр төлбөргүй гэдэг бичиг нэгэнт СЕХ-нд нь хүрчихээд байхад нэр дэвшигчид өөрсдөө энэхүү өргүй гэсэн тодорхойлолтыг хавсаргаагүй гэсэн шалтгаанаар бүртгэхээс татгалзсан нь улс төрийн зорилготой гэж хардахад хүргэж байна.
-Нэр дэвшигчдийн бүртгүүлэх материал дутуу аль эсвэл зөрчилтэй байгаа тохиолдолд мэдэгдэх, засч залруулах хугацаа байхгүй гэж үү. Жишээлбэл, танайхаас хоёр хүн нэр дэвших эрхгүй боллоо гэдгийг түрүүлж мэдэгдсэн зүйл бий юү?
-СЕХ-оос уг нь манайд мэдэгдэж болно. Гэсэн ч хуулийн хугацаа дууссаны дараа эцсийн байдлаар зарласан. Өмнө нь бидэнд ямар ч мэдээлэл ирүүлээгүй. Сонгуулийн хороо ер нь сонгуулийн тэгш байдлаар, будилаангүй явуулахад анхаарсангүй. Ерөөсөө л Монгол Ардын намаас яавал хоёр хүнийг нь хасчих вэ л гэж ажилласан юм шиг байна.
-Нэгэнт нэр дэвшигчдийг зарлах хуулийн хугацаа дууссан. Хэчнээн гомдол гаргаад үр дүнд хүрэхгүй биз дээ?
-Ирэх сарын 7-нд нэр дэвшигчдийн үнэмэлийг олгоно. Тэр хүртэл боломж байж магадгүй л гэж харж байна.
М.Өнөржаргал