М.Мөнхжаргал: “Generation Z” үеийн залуус нь бусад үеийн төлөөллүүдийг бодвол аливаа мэдээллийг хамгийн хурдан хүлээн авч боловсруулж чаддаг

Энэ удаагийн зочноор өнөөгийн хүүхдүүдийн сэтгэл зүйн онцлог ба generation гэж юуг хэлдэг яагаад чухал болох талаар нийслэлийн 106-р сургуулийн нийгмийн ухааны багш боловсрол судлалын магистр М.Мөнхжаргал багшаас тодрууллаа. 

-Сайн байна уу танд энэ өдрийн мэнд хүргэе. Юуны өмнө бидний урилгыг хүлээн авч өнөөгийн залуу үеийн сурах арга барил сэтгэл зүйн онцлог болон Generation хэмээх ойлголтын талаар манай сайтад цаг заваа гарган мэдээлэл өгөх болсон танд талархал илэрхийлье.

-Generation гэдэг ойлголт хэзээ анх үүссэн юм болоо?

-“Generation” буюу одоогийн бидний яриад байгаа үе, үүсэл гэсэн онол анх 1991 онд АНУ-ын эдийн засагч, хүн ам зүйн мэргэжилтэн Нейл Хоув болон зохиолч, түүхч Уильям Страусс нар уг онолын үндэслэгчдэд тооцогддог.

Тэд одоогоос 31 жилийн тэртээ, АНУ-ын 1584 оноос эхэлсэн үе үеийнхний онцлог, түүхийг намтар болгон өгүүлсэн “Generation” номоо хэвлэгдэх үеэс эхлэн уг онолын тухай нийгэмд хүчтэй ярьж эхэлсэн байдаг. Нейл Хоув “Аливаа үеийг зөвхөн насаар бус, харин нийгэм, улс төр, эдийн засаг, технологийн үйл явдлууд болон гэр бүлийн хүмүүжлийн нөлөөн дор өсөж, торнисон хүмүүсийн үнэт зүйлсээр тодорхойлдог”

-Generation Z үеийн хүүхдүүдийн онцлог нь?

-Generation Z үе нь (1999-2010 оны хооронд төрсөн, одоо 7-23 настай хүүхэд, залуус юм.

Дижитал орчны уугуул иргэд тэд ухаалаг утсаар л хорвоог таньж мэдэж байна. Өдөр тутмын нээлт ямар ч үеийн залуус шиг шинэ зүйлийг олж мэдэх, өөр зүйл хийж үзэхийг хүсдэг, гэхдээ технологийн ачаар энэ үеийнхэн бусдаас илүү давуу талтай болж байгаа юм.

Бодит зүйл болгох шинэ хүмүүстэй танилцах, туршлага хуримтлуулах хүсэл бусад үеийнхнээс энэ үеийнхэн илүү байдаг бөгөөд түүнийхээ төлөө ямар нэг алхам хийх ёстой гэж боддог.  Ямар ч сорилт бэрхшээл, тулгарсан дасан зохицож даван туулах сэтгэл зүйн маш өндөр бэлтгэлтэй хүүхдүүд өнөөдөр өсөн торниж сурч боловсорч ажиллаж амьдарч байна.

Энэ буюу Z үеийнхний хувьд  өөрөөр харилцдаг. Тэд маш хурдан сурдаг бүүр нэг л харсан бол copy-дож байгаа юм шиг яг дуурайж хийж сэтгэж бүтээж чаддаг унших биш үзэх, бичих биш ярих, 3D, 4D-ээр сэтгэхийг илүүд үздэг виртуал хүмүүс юм.

-Тэдэнд ямар боловсрол хэрэгтэй вэ?

-Тэдний онцлогт суурьлан боловсролын чиг хандлагыг дэлхийн даяар судалж эхлээд тодорхой хугацаа өнгөрчээ. Манайд ч бас нэн даруй хүүхдүүдийнхээ сэтгэл зүй онцлогийг бүрэн судлан тэдэнд тохирсон сургалт болон сургалтын орчин нөхцөл хэрэгтэй байна.

Z үеийнхний онцлого юу вэ гэхээр тэд технологи, дижитал үеийнхэн, тэд дэлхий дээр 2 сая, мөн контент бүтээгчид юм. Тэдний хамгийн том давуу тал ухаалаг утас компютер юм. Тэд зөвхөн ухаалаг утас компютерээ ярьж, тоглож, FB INSTAGRAM үзэхэд ашигладаггүй юм.

Өөрөөр хэлбэл тэд эдгээр төхөөрөмжүүдийг ашиглан дэлхийн иргэдтэй хөл нийлүүлэн алхаж хэл сурч дэвшилтэд техник технологи ашиглан контэнт хийж бүтээн тэдэнтэй өрсөлдөж ойлголцож чадаж байна.

Мөн энэ үеийнхэнд уламжлалт танхимын сургалтаас илүүтэйгээр  оnline танхим хосолсон видео цахим болон хөгжилтэй сонирхолтой байдлаар буюу өөрийг нь хамгийн их анхаарал татаж тэднийг хөгжөөж буй сэдвээрээ дамжуулж сургалт үйлчилгээг авах сонирхолтой болжээ.

Магадгүй бид тэдний (Generation Z) сэтгэл зүйн онцлог сурах арга барилыг сайн ойлгохгүй бүрэн судлаагүй учраас манай боловсролын систем болон заах арга барил маань өөрөө Baby boomers, generation X, generation Y буюу Миллениу үеийн хүүхдүүдэд зааж байсан арга барилаар яваад өнөө үеийн хүүхдүүдийн сурах арга барилаас бага зэрэг гажаад ойлголцохгүй байгаа юм шиг ажиглагддаг.

“Миний үед сурагчид ийм байгаагүй” энэ үгийг  ээж аав, багш нараас байнга сонсдог энэ нь яг үг үнэндээ буруу харьцуулалт юм. Багш нар чинь нэг өөр үед, аав ээж чинь өөр үед төрсөн учраас тэд нараас өөр өөр онцлогтой юм.

Мөн зөвхөн багш сургалтын системийг харалгүй  Чулуунцэрэнгийн Отгочулуу гэж судлаачийн хэлсэнээр “Популизмын төлөөсийг Z үеийнхэн үүрэх учраас тархиа илүү цэнэглэх ёстой”  – Утсаа алдвал 40 хоног шаналах энэ үеийнхэн, багштай ч багшгүй ч өөрсөдөө л улам их хичээх хэрэгтэй байгаа юм.

-Z Generation үеийн хүүхдүүдийн хамгийн том давуу тал ухаалаг утас компютер интернэт

-Карентины үед бид юу хийж байна вэ? гэх судалгааг нэгэн судалгааны байгууллага гаргасан байдаг доорх судалгааг насны ангилал Generation болгоноор харвал:

GEN Z 1. Online videos: 51% 2. Online TV streaming: 38% 3. Music streaming: 28%

MILLENNIALS 1. Online videos: 44% 2. Online TV streaming: 41% 3. Online press: 36%

GEN X 1. Broadcast TV: 45% 2. Online TV streaming & Radio: 38% 3. Online videos: 35%

BABY BOOMER 1. Broadcast TV: 42% 2.

Аль нь ч биш: 24% 3. Online TV streaming & Radio: 21%

Хөл хорионы үеэр интернэтэд хийж бүй үйлдлүүд:

1. Ковид 19-н тухай мэдээ

2. Хөгжим сонсох

3. Кино үзэх

4. Инээдтэй видео үзэх

5. Тоглоом тоглох

6. Анимэ үзэх зэрэг дээрх судалгаанаас үзэхэд бид орчин үеийн сургалтын орчин нөхцөлөө тухайн үеийнхэний сонирхолд нийцүүлэн заах нь өөрөө ололт юм шиг харагдаж байна.

-Үе хоорондын ялгаа гэж юу вэ?

-Үе хоорондын ялгаа нь таны төрсөн хугацаанд дэлхий нийтэд ямар үйл явдал болж байгаа болон техник технологи, улс төр, даяаршлын ямар соёл бий болон нөлөөлж байгаагаас шалтгаалдаг. Тухайн үед төрсөн хүмүүсийн хүүхдээ хүмүүжүүлэх арга барил, хүүхдүүдийн өсөж торниж буй орчин нийгэмшиж байгаа нь харилцан ялгаатай байдаг учраас үе хооронд ялгаа гардаг. Тиймээс үе хоорондын ялгаа гэж ярихаас өөр аргагүй юм. Үе хоорондын ялгаа нь хүүхдийн өсөлт хөгжилтөд хүртэл нөлөөлдөг. Тухайн үед төрсөн хүмүүсийн зан төлөв, сэтгэл зүй, сэтгэлгээний онцлог нь харилцан ялгаатай болж байна гэсэн үг юм.

Харин бид өөрийгөө аль generation буюу үед орохоо төдийлөн мэддэггүй тэгвэл 1900-1923 онд төрөгсөд generation G.I буюу Баатруудын үеийнхэн гэдэг бол 1923-1943 онд төрөгсөд Silent generation буюу Орхигдсон үеийнхэн гэдэг 1943-1963 онд төрөгсөд Baby boomers 1963-1983 онд төрөгсөд generation X буюу Тодорхой бус үеийнхэн (latch-key kids) аа харин 1983-1999 онд төрөгсөд generation Y буюу Миллениум 1999 оноос хойш төрөгсөд generation Z буюу Тоон технологи, дижитал үеийнхэн гэж тодорхойлоод байгаа юм. Тэгэхээр яг одоо бүрэн дунд боловсрол эзэмшиж их дээд сургуулиа дөнгөж төгсөж буй таны хүүхэд/дүү бол тоон технологи, дижитал үеийнхэн буюу Gen Z-д харьяалагдаж байна гэсэн үг юм.

-Generation Y ‘Generation Z’ үеийн залуусын ялгаа?

-Ялгаатай байдлын талаар харьцуулсан судалгаа байдаг дээрх судалгаан дээрээс авч үзвэл

Миллениалуудыг “Generation Y” гэж нэрлээд байгаа юм тэд 1980-1990 оны дунд үед төрсөн залуус юм. Мөн тэднийг “цуурайтуулагчид” ч гэж нэрлэх тохиолдол байдаг энэ үеийн залуус нь дэлхийн хүн амын өсөлтийн сүүлийн хагас зуун жилд тохиосон хамгийн өндөр өсөлттэй жилүүдэд мэндэлсэн хүмүүс гэдэг.

Харин “Generation Z” гэдэг бол миллениалуудын араас төрсөн буюу 1990-ээд оны дунд үеэс 2000-аад оны дунд үед хамаарах залуус юм. Тэднийг өөрөөр “iGeneration” болон “пост-миллениалууд” ч гэж нэрлэдэг.

Эдгээр үеийн залуус нь өнөөдрийн байдлаар дэлхийн нийт хүн амын гуравны нэгийг эзэлдэг. Өөрөөр хэлбэл бидний өнөөгийн нийгэм миллениалууд болон “Generation Z”-үүдийн амьдралын хэв маягаас ихээхэн хамаардаг. Тиймээс барууны орнууд тэдний сэтгэлгээ, шийдвэр гаргалт, аливаа чухал асуудалд хандах байдал, улс төрийн оролцоо, идэвх, сэтгэл зүй зэргийг нь нухацтай судалж, ойлгох чиглэлд маш ихээр анхаарах болсон.

Гэхдээ хамгийн гол зүйл нь тэдний ялгаа юу вэ гэхээр үндсэндээ миллениалууд болон “Generation Z” аль аль нь цахим эриний хүүхдүүд боловч интернэт, сошиал медиа зэрэг өнөөдөр бидний өдөр тутмын амьдралын салшгүй нэг хэсэг болсон зүйлстэй огт өөр туршлагаар танилцацгаасан байдаг. Мөн тэдний эцэг эхчүүд ч өөр, өөр үеийн төлөөллүүд учир зан байдал, хандлага, хүмүүжил зэргээрээ маш том ялгаатай. Тиймээс миллениалууд болон “Generation Z” үеийнхний ялгааг харуулах жишээ баримтууд байдаг.

Тодруулбал:

1. Аливаад анхаарал хандуулах байдал нь

“Generation Z” үеийн залуус нь бусад үеийн төлөөллүүдийг бодвол аливаа мэдээллийг хамгийн хурдан хүлээн авч боловсруулж чаддаг. Учир нь тэд өндөр технологийн шинэчлэл өдөр бүр хийгддэг нийгэмд төрсөн хүмүүс учир аливаа зүйлийг хурдан ойлгох чадварт мэдээ орсон цагаасаа эхлэн суралцдаг. Гэвч тэдний нийтлэг сул тал бол анхаарлаа төвлөрүүлэх чадвар муутай байдал юм. Мөн тэдний анхаарлыг сарниулахад “Instagram”, “SnapChat” зэрэг түгээмэл ашиглагддаг сошиал медиа том хувь нэмэр оруулдаг. Харин миллениал үеийнхний хувьд тэдэнтэй харьцуулахад анхаарал төвлөрүүлэх чадвар хамаагүй өндөр болохыг судалгаагаар тогтоосон байдаг.

Сүүлийн үед хийсэн түүврийн судалгаанд миллениал болон түүнээс дээш үеийнхний 4 хувь нь 13 настай хүүхэд ухаалаг гар утас хэрэглэх нь байж болох зүйл гэж хариулсан байна. Харин “Generation Z” үеийнхний 18 хувь нь 13 настай хүүхэд ухаалаг гар утас хэрэглэх нь ямар ч асуудалгүй гэж хариулжээ.

2. Нэгэн зэрэг олон ажил амжуулах чадвартай байдаг

Анхаарал төвлөрөх чадвар муу байх нь үргэлж сул талтай байдаггүй. Учир “Generation Z” үеийнхний хувьд энэ сул тал нь олон ажил зэрэг амжуулах давуу талыг олгодог аж. Жишээ нь тэд зөөврийн компьютер дээрээ гэрийн даалгавар, бие даалтаа хийх зуураа таблет дээр хичээлтэйгээ холбоотой хайлт, судалгаа хийн, бүр хөгжим сонсож, зурагт үзэж, найзуудтайгаа чатлаж байхдаа нэлээд цэгцтэй тэмдэглэл хөтөлж чаддаг. Энэ бол хэний ч хувьд маш хэцүү асуудал юм. Харин миллениалууд тэдэнтэй харьцуулахад анхаарал төвлөрөх чадвар сайтай ч олон зүйлд зэрэг төвлөрч чаддаггүй байна.

3. Бие даах болон багаар ажиллах чадварийн хувьд

түүврийн судалгаанд хамрагдсан нийт “Generation Z”-үүдийн 71 хувь нь “хэрэв чи зөв хийхийг хүсэж байвал зөвхөн өөрийнхөөрөө хийх хэрэгтэй” гэж хариулжээ.                          Тэд сэтгэлгээний хувьд өөртөө эзэн байх, хувийн ур чадвар, бие хүний төлөвшлөө дээшлүүлэх болон өрсөлдөөнд маш идэвхтэй байдаг. Харин ажлын байран дээрх “Generation Z”-үүдийн 69 хувь нь хамт олонтойгоо бус ганцаараа нэг өрөөнд ажиллахыг илүүд үздэг бөгөөд багаар ажиллахаас илүүтэй бие даан шийдвэр гаргахыг илүүд үздэг байна.

Харин миллениалуудын хувьд нийтлэг хэн нэгэнд төвөг удахаас зайлсхийдэг, өрсөлдөхөөс илүүтэй бие биенээ харж тайвширдаг аж. Гэвч тэд үзэл бодлоо хоорондоо чөлөөтэй илэрхийлж, нийгмийн асуудалд идэвхтэй оролцон, багаар ажиллахыг илүүд үздэг байна.

4. Цахим орчин дахь идэвхийн хувьд

Судлаачдын асуусан нэгэн сонирхолтой асуултад “Generation Z”-үүдийн 40 хувь нь ариун цэврийн өрөөнөөс илүүтэй “Wi-fi” чухал гэж хариулжээ. 1995 онд дэлхийн нийт хүн амын ердөө 14 хувь нь интернэт сүлжээнд холбогдсон байжээ. Энэ тоо 2014 онд 87 хувь болсон.

Миллениалууд бол сошиал медиагийн хамгийн анхны хэрэглэгчид юм. Өөрөөр хэлбэл тэд бол цахим эриний анхдагчид. Тэд анхны ухаалаг гар утас, чат, “Google” хайлтын систем, фэйсбүүкийн эхлэлийг харсан амьд гэрчүүд юм. Харин “Generation Z” үеийнхэн цахим эринд төрсөн гэдэг утгаараа интернэт хэрэглээ маш өндөр, үүнийгээ дагаад хамаарал ихтэй байдаг аж.

5. Чатлах уу эсвэл дүрсээ харж ярих уу?

Технологийн энэхүү боломжууд нь эдгээр үеийн төлөөллүүдэд өөр, өөр хандлагаар ашиглагддаг. Судалгаагаар “Generation Z” үеийнхний 74 хувь нь ажлын газрын хүмүүстэйгээ дүрсээ харж ярихыг илүүд үзсэн байна. Харин миллениалууд чатлахыг илүүд үздэг.

6. Өөдрөг үзэл

“Lincoln Financial Group”-ын 2016 онд явуулсан судалгаанд “Generation Z”-үүд нь миллениалуудыг бодвол эрс өөдрөг үзэлтэй гэж дүгнэсэн аж. Энэхүү судалгаанд хамрагдсан “Generation Z”-үүдийн 50 хувь нь эх орноо зөв чиглэлд хөгжиж байна гэсэн бол Миллениалуудын 42 хувь нь ингэж хариулжээ. Мөн “Generation Z” үеийнхний 64 хувь нь 13 наснаасаа эхлэн өөрийн санхүүгийн байдлын ирээдүйн талаар судалж бусадтай ярьж эхэлдэг байна. Харин тэдний хувийн судалгаа болон бусадтай ярилцах агуулгын 95 хувь нь өөдрөг хандлагатай байдаг аж.

7. Брэнд хэрэглээ

Нарийвчилсан судалгаагаар “Generation Z”-үүд нь технологид суурилсан худалдан авалтын шуурхай үйлчилгээг түлхүү хэрэглэдэг. Жишээ нь захиалсан бараа нь нэг цагийн дараа гэрт нь хүргэгдэн ирэх гэх мэт. Тэдний хувьд худалдан авч буй зүйл нь ямар үнэтэй брэндийнх байх гэдгээс илүүтэй ижил төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнүүдээс өөрт нь хэр давуу вэ гэдэг илүү чухал байдаг аж. Мөн тэдний хувьд худалдан авалт хийх гэдэг бол сошиал медиагийн салшгүй нэг хэсэг бөгөөд тэд таалагдсан зүйлээ бусадтай хуваалцаж, үнэгүй сурталчлах, үнэлгээ өгөх, лайк дарах зэргийг маш идэвхтэй хийдэг. Тэд цахим орчинд таалагдсан зүйлдээ миллениалуудтай харьцуулахад хоёр дахин их лайк дардаг байна.

Харин миллениалуудын дунд үнэтэй брэнд дагах болон үрэлгэн байдал их ажиглагддаг. Тэднийг хүн төрөлхтний түүхэнд дэх хамгийн үрэлгэн бөгөөд дэмий зүйлд их мөнгө зарцуулдаг хүмүүс ч гэцгээдэг.

8. Суралцах арга барил “Sparks & Honey” судалгааны байгууллагын хийсэн судалгаанд “Generation Z”-үүдийн 75 хувь нь уламжлалт боловсролын системийн дагуу их сургуульд боловсрол эзэмшихээс илүүтэй өөр арга замаар сайн боловсрол эзэмших боломжтой гэж итгэдэг байна.

Харин миллениалуудын хувьд тэдний маш олон нь сургалтын зээл болон төрийн сангийн тэтгэлгийн өртэй байдаг. Тэд өр тавьж боловсрол эзэмшээд бусдаас чухам яг юугаар илүү болсон бэ гэдэг асуултыг түгээмэл тавьдаг байна.

9. Тэвчээр

Тэд өмнөх үеийн хүмүүсийг бодоход аль, аль нь маш тэвчээр муутай хүмүүс юм. Гэвч нийтлэг хүрээнд хоорондоо өрсөлдвөл миллениалууд илүү тэвчээртэй аж. Гэхдээ энэ нь тэд дор хаяж 10 жилээр “Generation Z”-үүдээс илүү урт амьдарсан гэдэгтэй холбоотой байх талтай. Учир нь тэвчээр гэдэг зүйл хүнд нас ахих тусам суудаг аж. Тэдний хэн хэн нь ажлын өндөр бүтээмжтэй, нээлттэй сэтгэлгээтэй, бүтээлч хандлагатай байдаг ч тууштай байдал үргэлж дутагддаг нь хөдөлмөрийн зах зээлд бэрхшээл болж буй юм.

Өөөрөөр хэлбэл Z үеийнхэн бол Монголчууд бидний баяр хөөр, урам зориг төдийгүй дэлхий нийтэд, хүн төрөлхтний хувьд ч гэрэлт ирээдүй нь юм.

-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.

-Баярлалаа. Маш том сэдвийн хүрээнд хамаагүй ярчихав уу даа (ИНЭЭВ)