Монгол гэдэг нэрийн гол гэсэн бол монголчуудын ердын ярьдаг гол мөрний гол биш “гу, л” хоёр дагавраас бүтжээ. Гу бол олон тооны дагавар юм Л гэж хүн, юм гэсэн утгатай нэрийн дагавар билээ.
Жишээ: Таливуур, Туршуул гэдгийг задалбал таливуур гэж эд юм тавих юм. Туршуул гэж туршиж л байдаг хүн гэсэн утгатай болно. Давтагдсан олон тооны утгыг гу дагавар үзүүлж эд хүн гэдгийг Л, рдагавар харуулжээ. Дээрх жишээн дээрх олон тооны Гу дагавар үйл үгийн дагавар билээ. Түүнчлэн нүүдэлчид дээр үед Баргу, Мангуд, Солонгу, Сартгул гэх мэтээр олон тооны гу дагаврыг аймаг овгийн нэрд оруулж хэрэглэдэг заншилтай байсныг Нууц товчоо харуулж байна.
Монгол гэж Мон-голынхон гэсэн биш Монгол гэдгийн гол хасагдаж мон-ынхон буюу мон-ын хүмүүс гэж гу-олон тоо, л-хүн гэсэн утгатай хоёр дагаврыг монд залгаж Монгол болгожээ. Эсхүл монголын гул гэдэг бол олон тооны ууд дагавар байж болно. Монголчууд ууд гэх олон тооны дагаварыг уул гэж хэрэглэдэг заншил бий. Монголын мон гэсэн үг монгол үг бөгөөд Мон гэдэг үг элбэг, их, олон гэсэн утгатай үг болохоор монгол гэсэн үгийг одоох үг болговол ихийнхэн буюу элбэгтийнхэн, эсхүл ихийн хүмүүс буюу элбэгтийн хүмүүс гэсэн үг болно. Эндэх их, элбэг гэсэн үг бол хуучны мон гэсэн үгийн утга, ийнхэн буюу ийн хүмүүс нь гул дагаврын утга болно.
Нүүдэлчний нэг аймагт нэрээ зүүлгэсэн мон гол одоо хаа байна вэ гэвэл энэ голын дагуу эрт дээр үед амьдарч байсан бөгөөд түүний нэрээр нэрлэгдсэн нүүдэлчний Мон аймаг хаагуур амьдарч байсныг мэдэх хэрэгтэй. Мон аймаг гэж Добу мэргэн Хабул хаан Есүхэй баатар Чингэс хааны төрсөн аймаг болно. Энэ овог аймаг дээр үеэс Онон голын хавиар амьдарч байсныг түүх баталж байна. Нөгөө талаар гарамгай зохиолч бөгөөд түүхчин Инжинаш Онон голын эхийг Мон гэж нэрлэж байжээ. Үнэндээ Онон гол энэ нэрдээ тохирох юм. Учир нь онон гол бол Монгол улсын хамгийн ус элбэгтэй их гол билээ. Иймээс би эртний их гол “Мон-голын” Ононгийн эх гэж таамаглаж байна.
Ч.Хасдорж УБ., 1960
