Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Д.Сумъяабазараар ахлуулсан ажлын хэсгийнхэн зүүн бүсийн уурхайнуудын үйл ажиллагаатай танилцаж, зарим тулгамдсан асуудлыг газар дээр нь шийдвэрлэж ажилласан билээ. Тухайлбал, энэ сарын 5-ны өдөр “Петрочайна Дачин Тамсаг” ХХК-нд ажиллав.
Салбарын сайдыг “Петрочайна Дачин Тамсаг” ХХК дээр очих үеэр Дорнод аймгийн Засаг дарга М.Бадамсүрэн мөн ирж, компанийн ерөнхий захирал Зян Вейдун нартай гурван талт уулзалт хийв. Засаг дарга М.Бадамсүрэн юун түрүүнд Дорнодын залуус ажилтай болох ёстой ч газрын тосны олборлолт болон техникийн мэргэжлээр Дорнодын политехникийн коллежийг төгссөн 200-300 боловсон хүчин бий атал ажилд авахгүй байгааг хэлэв. Мөн туслан гүйцэтгэгч компанийн тендерийг ил тод нээлттэй явуулах зэрэг асуудлуудыг хөндөв.
Сайд Д.Сумъяабазар энэ үеэр “Петрочайна Дачин Тамсаг” ХХК-ийн удирдлагуудад хэд хэдэн үүрэг даалгаварыг өгсөн юм. Тухайлбал, олборлолтын операторыг заавал орон нутгаас авах, туслан гүйцэтгэгч компанийг сонгон шалгаруулах болон худалдан авалтаа ил тод нээлттэй болгох, байгаль орчны нөхөн сэргээлтийг стандартын дагуу хийж, замын бүтээн байгуулалтаа дуусгах, хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг чанд сахих, Монгол Улсын хууль, дүрэм журмын дагуу явуулахыг үүрэг болгов.
Мөн нийгмийн хариуцлагын хүрээнд олборлогч компани орон нутагтай харилцан ойлголцож, цаашид нэгнээ дэмжиж ажиллах нь хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэхэд чухал нэмэр болохыг хэллээ.
Харин ноён Зян Вейдун өнөөдөр ажиллаж байгаа 630 монгол ажилтны 75 хувь нь Дорнодын иргэд болохыг хэлээд, цаашид нэмж ажилтан авах шаардлагатай бол нутгийн иргэдийг ажилд авахаа хэлсэн юм. Түүнчлэн эхний ээлжинд түүхий газрын тос тээвэрлэж буй замын асуудлыг шийдвэрлэх, орон нутагтай хамтран ажиллахаа хэлээд Монгол Улсын хууль дүрэм журмын дагуу үйл ажиллагаа явуулна гэв.
“Петрочайна Дачин Тамсаг” ХХК үйл ажиллагаа явуулж эхэлснээс хойш нийтдээ хоёр сая гаруй ам.долларыг хандив тусламжийг орон нутгийн эмнэлэг, сургууль, малчдад үзүүлсэн байна. Матад сум, хилийн отряд, Баянхошуу боомтод ард иргэдийн ундны усны нөхцлийг сайжруулахад 323 мянган ам.доллар зарцуулж, байгаль орчны нөхөн сэргээлт, хамгааллын ажилд 156 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийснээс өрмийн шингэн хаягдлын сан, уг хаягдлыг саармагжуулах 1198 байгууламж барьж, зам дагуух 600 км-т байгаль хамгаалах ажил хийсэн гэнэ.
Монгол Улсын газрын тосны хамгийн том хөрөнгө оруулалт хийж буй тус компани Дорнод аймгийн Чойбалсан хотоос зүүн тийш 220 км-т орших Тосон-Уулын XIX талбайд 179 сая, Тамсагийн XXI талбайд 127.5 сая тоннын газрын тосны батлагдсан нөөцтэй. 2017 оны эцсийн байдлаар нийт 3.16 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийснээс хайгуулд 616 сая ам.доллар зарцуулжээ. “Петрочайна Дачин Тамсаг” ХХК Тамсагийн сав газраас түүхий газрын тос олборлох хугацаа нь 20 жил бөгөөд үүнээс одоо 14 жил үлдээд буй аж. Нийт 306 сая геологийн баталгаат нөөц батлуулснаас 113 сая тонн буюу 34 хувийг ашиглаад байна. Олборлох хүчин чадлын хэмжээ жилд нэг сая тонн давсан бөгөөд 2005-2017 онд нийтдээ 5.8 сая гаруй тонн түүхий тос олборложээ. Харин үүнээс улсын төсөвт 2.9 тэрбум ам.долларын түүхий тос экспортолсон бөгөөд бүтээгдэхүүн хуваалтын орлогоос улсын төсөвт 654 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн байна.
-Ерөнхийлөгч асан Пунсалмаагийн Очирбатын тухай асуудлыг нэмж тодруулна уу?
-1980-аад оны сүүл үед П.Очирбат Гадаадтай эдийн засгаар харилцах хангамжийн яамны сайд байхдаа албан тушаалаа хэтрүүлэн ашиглаж, тухайн үеийн БНМАУ-ын төрд 100 гаруй сая төгрөгийн хохирол учруулж байсан хүн. Энэ хэргийг тэр үеийн Улсын ерөнхий прокурор Бүдрагчаа тэргүүтэй хүмүүс шалгаж эхэлсэн байдаг. Гэтэл энэ хэрэг эцэслэн шийдвэрлэгдэж амжаагүй байхад Монголд ардчилсан хувьсгал өрнөж, улмаар Пунсалмаагийн Очирбат Монгол улсын анхны Ерөнхийлөгч болсноор хэрэг хаагдсан байдаг. Хэрвээ тухайн үед П.Очирбатад зохих хариуцлага хүлээлгэсэн бол энэ хүн ерээд оны үед Монголын төрийг самрах ажиллагаанд идэвхтэй оролцож чадахгүй байх байлаа. Энэ хүн бол Монгол улсыг бар улс болгоно гэж сүржигнэж байгаад л “баар” улс болгоод самраад хаячихсан жинхэнэ адгийн муу хүн шүү дээ. Монголын төрд мөн ч их гай тарьсан.
-Зөвхөн П.Очирбат гэлтгүй өөр бусад томчуудтай холбоотой хэрэг явдал маш олон байгаа. Гэвч танай бүлгэм баримт материал олох тал дээрээ хэр вэ? Баримт материал олж авах чадалтай улс хэр олон байгаа вэ?
-Манай “Хөх Монгол” бүлгэм 1990 оны ардчилсан хувьсгалын дараа байгуулагдсан үндсэрхэг үзэлтнүүдийн анхны хөдөлгөөн. Энэ ч утгаараа манай бүлгэмийн архивт 1990 оноос хойш Монгол төрийн өндөр албанд орж ирээд элдэв луйвар хийж хөлжсөн олигархиудтай холбоотой баримтууд маш олон байгаа. Харамсалтай нь энэ олигархиудтай Монгол улсын хуулийн байгууллагууд тэмцэхгүй байна. Тэднийг зөнд нь орхисон. гэжээ