“Үхсэн хүний дүрд чи
Үнэндээ ганц удаа сайхан тоглолоо
Нижигнэсэн алга ташилтын дунд Галсаа чи
Нэг их сайхан үхээд гарч ирлээ… уучлаарай шүлгийн чинь би гэдгийг Чи болгоод биччихлээ.
Нээрээ л чи ганц сайхан “үхээд” хариуд нь галзуу “хар”, “улаан” номтой бас пянзтай гарч ирлээ шүү. Чамайг байхгүйд баярлан алга ташиж сэтгэл дотроо сэмхэн симфони эгшиглүүлж асан хүмүүс одоо “Хар”, “Улаан ” хоёр номноос чинь оршуулгын цувааны эмблем мэт айж байгаа гэж бодохоор миний инээд хүрээд байх юм.
Модернист яруу найрагч Б.Галсансүхийн галзуу, солиотой “хар” , “улаан” хоёр цувралыг уншиж дуусав. “Уг нь тэр энэ бузар орчлонд төрөх ёсгүй байсан гэнэ. Төрсөн даруйд нь л хүйн халдвар авч үхэх шахаж. Гэвч үхэж далд орох ёстой байсан муу бузар Галсансүх үхсэнгүй сэхэж” …энэ мөчөөс л түүний ээдрээт модернист амьдар эхэлжээ. Тэр өөрөө ийнхүү бичжээ…
Галсансүх машинтайгаа осолд орж хамт явсан хоёр хүн газар дээрээ нас барсны улмаас шүүхээс хорих ял авч шоронд суусныг монголчууд бүгдээрээ мэднэ. Түүний “Гэнэтийн осол” шүлгэнд
Амьд үлдсэн нь л буруу болсон юм
Алуурчин, адгийн шаар гэж дуудуулах гэж
Хохирогчдын хараал жатга хоёр мөр холгоход
Хажуу бөөрнөөс хогийн онгод базна
Энд үлдсэн нь буруу болсон юм
Эрлэгийн элчээрээ дуудуулах гэж
Мөнгө болоод эд хөрөнгө нэхүүлж
Мөргөж мөлхөж амьдарнам
…хайран чиг хоёр дүүгийн амь нас
Хохирсон учрыг хорвоо заавал таниулна…гэсэн мөрүүдээс гэнэтийн ослын дараа найрагч хэрхэн шаналж амьдарсан нь харагдана.
Угаасаа түүний галзуу “улаан” номыг уншихаар өнгөрсөн 30 жилийн хэвлэл мэдээллийн салбарын эргэн тойронд юу болж өнгөрсөн нь зураг мэт ялгарна. Хамгийн гол нь бузар муу Галсансүхийн ядаргаа зүдэргээт амьдрал, ялж төгс нөгчсөн мэт амьдрал яг л рок хөгжим мэт сонсогдох вий. Гаслан зовлон гангинах шиг…эсвэл ялалтын марш эгшиглэх шиг тийм хачин ном. “Яасан ч хэцүү амьдрал туулав даа, Галсаа минь” гэж бодогдох ч “яасан ч төгс амьдралд ялагдахгүй тэвчин үлдэж чадав даа” гэж бас адын бодол хөврөх.
Хэвлэл мэдээллийн загалмайлсан эцэг гэгдэх Балдорж гэдэг эрхмээс эхлээд Чинбаяр, хархүүгийн Мандахбаяр гээд бас түүнийг хээр аваачиж зодож тамласан нэгэн бөхийн тухай, Намбарын Энхбаярын эхнэр Цолмон “эгчийнх” нь тухай, ТЕГ- ын дарга асан генерал Б.Хурц шоронд хэрхэн орж ирсэн, түүнээс болж камераасаа яаж хөөгдөж гарсан гээд олон зүйлийг уншаад ангайх ном болжээ.
Даанч хүмүүс уншихгүй юм даа. Галсаатай дайралдаад “энэ хүмүүс ер уншаагүй бололтой…” гэхэд “Угаасаа уншихгүй ш дээ. Би бичсэн л бол боллоо” гээд инээвхийлэв. Галсансүх инээвхийлнэ гэдэг чинь их л зөөлрүүлсэн хэллэг шүү. Харваас хэдэр ёдор хачин дүртэй тэр уулзаад ярилцахаар тийм ч хэг ёг гар биш л дээ, уг нь…Би Галсансүхийн фэн. Түүний бүх ном надад бий. Фэн нь болоход өөрөөс нь зөвшөөрөл авах албагүй тул хохь чинь. Шүлгээ унших түүний харизмад бас автах нь бий.
Шүлгүүдэд нь би дуртай. Ялангуяа Р.Чойномд зориулсан :
Цайгаа ууж тамхиа татаж суухдаа
Тагнуул туршуулуудын цалингаа авах хэрэгсэл болох
Тэр их тэвчээр танд байсан гэдэгт итгэнэм … гээд
Халх шүлгийн сайныг хар савхин дээлээр хэмжигч
Хамаг монголыг хагаралдуулагч хэдэн сонины эрхлэгч нар
Таны тухай шүлэг нийтлэхээс
Цаг агаарын мэдээ нийтэлвэл сонин борлогдох нь их…
Цалингаа авсан сурвалжлагч нар нь цы-гуны хийгээд….гэх мөрүүдэд би дуртай. Хага, яга гэсэн урж тасдсан, тарааж шидсэн , илтэд өдөж сөдсөн… өвдүүлж тамласан мэт шүлгүүд нь арай өөр өнгө , арай өөр аястай болсон мэт сэтгэгдэл надад төрөв. Та унш даа…
Хожуулан дээр царцсан нарны туяаг
Хоёулаа зөөж гэртээ оруулья даа
Хайрт минь харанхуй болчихлоо
Холын замд холхиндог хөлхөж явсаар
Хөл ул нь ядарчихсан байна даа
Хүйтэн усанд хөлөө дүрж амарья даа
Хэзээ ч чамаасаа салахгүй гэдэг гэрээг
Хэнтэй ч хамаагүй байгуулья даа
Хайрт минь харанхуй болчихлоо
Хэнд ч чамайгаа өгөхгүй гэсэн хэлцлийг
Хэнтэй ч хамаагүй хиймээр санагдчихлаа
Хайрт минь харанхуй болчихлоо…. гэжээ. Ингээд уянгалж явтал дахиад
Үхсэн хүний дүрд би
Үнэндээ ганц удаа тогломоор байна
Нижгэнэсэн алга ташилтын дунд
Нэг их сайхан үхмээр байна гэсэн
Муухай Галсансүх шорон оронд орж
Муу хүн үхдэггүйн үлгэрээр
Титэм нян цар тахал туссан ч
Талийгаач болсонгүй тарчилж зовсонгүй …гээд үргэлжлэх энэ муу хөгийн Галсансүхийг яах вэ. Р.Чойномын “Тодхараа” шүлгэнд гардаг шиг нэг зүйл найрагчид бас тохиолджээ. Болорцом болсон шөнө Галсансүхийг хуягууд шоронгийн хашаанд шүлгээ унш гэж…
Болор цом болж байсан тэр шөнө
Бүх хоригдлууд оройн тоондоо зогсвой…
Хоригдлуудын тоог авч дуусахын алдад
Хоригдол Галсансүх үлд гэж нэг харуул хэлвэй
Ногдол талхаа ном адил тэвэрсэн би
Нөгөө үгийг сонсоод ганцаар торойн хоцорвой
Шүлэг уншиж өгөөч гэж
Шоронгийн харуулуудаас нэг нь гуйвай
…Арван нэгэн давхрын блюз гэх шүлгийг сонсоод тэд
Адилхан хүн юм болохоор явж амар даа гэвэй…гэж.
Кино ч юм шиг, уран зураг ч юм шиг, жаз хөгжим ч юм шиг шүлэг. Олоон жилийн өмнө “хүмүүсийн дунд далавчаа унжуулан” алхаж явсан тэр ном биш талх тэвэрчихсэн шоронгийн хашаанд “далавчаа унжуулан” шүлэг уншиж тархи оюундаа давхар ял эдлэхийн гаслан нэвт үнэртэх Галсансүхийн галзуу “Хар” ном. Тэр өөрийнхөө амьдралыг тоочсон “улаан” номондоо өөрийгөө бузар муу Галсансүх үхэж далд орохын оронд үхэж ч чадахгүй явсаар байгаагаа наминчилжээ. Гэхдээ Галсаа…чи санасандаа хүрчээ. Үхэж үзсэн байна. Гагцхүү үхэж үзсэн хүн л ийм хоёр номыг тэрлэж чадна гэдэгт би лав эргэлзэхгүй байна. Гаслан, энэлэн шаналан ялалт амтагдах энэ хоёр номыг чинь уншиж дууссаны дараа гуниг биш баяр төрөхийн учир юу юм бол. Галсансүх судлаач гэж байна уу…Заавал үхсэн хойно нь судлах учиртай юм уу. Үхэж гэмээнэ сая хүлээн зөвшөөрөгддөг энэ галзуу нийгэмд бузар муу Галсансүх Монгол улс Хятадад эзлэгдэхэд сая үзэл санаа бүх юмаараа үхэж дуусах нь үнэн байна. Би түүнийг үндэсний үзэлтэн гэж харамнаж битүүхэн хань татаж явдаг.
Галсансүхтэй ямар ууж үзсэн биш, уйлж хамт байж үзсэн биш дээ.
Гэхдээ түүний “Монголын радио хятадаар мэндэлэхэд би үхнэ”, “Хятад хэл минь” саяны Болор цом булаалдсан “Хятад сургууль” шүлгүүд нүүдэлчин энэ ард түмний зүрхний бичээс болдог нь үнэн шүү дээ. Эрин үеэ гэсгээсэн , үндэс угсаагаа сануулсан шидтэй шүлгүүд нүдний гэм болсон энэ цагт
Улаан хошуутай шувуу минь уйлмааргүй л байна даа
Уйтай дуунд чинь би уймраад л байна даа
Нартыг орхисон найз нөхдийг минь сануулаад л байна даа
Нааш ир гээд намайг дуудах шиг л болоод байна даа
Хар өнгөтэй шувуу минь хашхирмааргүй л байна даа
Халширмаар дуунд чинь хамаг бие хямраад л байна даа
Залхуутай энэ амьдралын зар шиг л сонсогдоод л байна даа
Залибарч мөргөөд зугтмаар л байна даа…. ай бузар муу Галсасүх чи сэтгэл сэндийчсэн номоо хэвлүүлчихээд одоо хээв нэг мушилзан тамхиа татаж, цайгаа ууж суугаа тэр их тэвчээр чамд байгаа гэж бодохоор уур хүрч , уушги сагсайгаад үүнийг ээрчин бах ханав аа гэж….
Бузар муу Галсансүхэд шулам Мөнхбаясаагаас хуурай агсан тавьсан минь энэ бөлгөө.
Aw, this was a very nice post. In thought I want to put in writing like this moreover ?taking time and precise effort to make an excellent article?however what can I say?I procrastinate alot and on no account appear to get one thing done.
Can I simply say what a aid to find someone who really knows what theyre speaking about on the internet. You undoubtedly know learn how to deliver a problem to mild and make it important. Extra folks must learn this and understand this side of the story. I cant believe youre no more fashionable since you definitely have the gift.
An attention-grabbing discussion is price comment. I believe that it’s best to write extra on this topic, it may not be a taboo subject however typically individuals are not sufficient to talk on such topics. To the next. Cheers
Can I simply say what a reduction to search out somebody who really knows what theyre talking about on the internet. You undoubtedly know easy methods to carry a difficulty to mild and make it important. Extra individuals must read this and perceive this aspect of the story. I cant believe youre not more in style because you positively have the gift.
There are definitely loads of details like that to take into consideration. That could be a great level to convey up. I supply the ideas above as common inspiration however clearly there are questions just like the one you deliver up where a very powerful factor will probably be working in trustworthy good faith. I don?t know if finest practices have emerged around things like that, however I am certain that your job is clearly recognized as a good game. Each boys and girls feel the impact of just a moment抯 pleasure, for the remainder of their lives.
It抯 arduous to find knowledgeable people on this matter, however you sound like you understand what you抮e speaking about! Thanks
Would you be serious about exchanging hyperlinks?
I抎 need to verify with you here. Which isn’t something I usually do! I enjoy studying a put up that may make individuals think. Additionally, thanks for permitting me to remark!
You made some respectable factors there. I seemed on the web for the problem and located most people will go together with along with your website.
Aw, this was a very nice post. In concept I would like to put in writing like this moreover ?taking time and actual effort to make an excellent article?however what can I say?I procrastinate alot and under no circumstances appear to get something done.
I抦 impressed, I need to say. Really not often do I encounter a blog that抯 both educative and entertaining, and let me let you know, you could have hit the nail on the head. Your concept is excellent; the issue is something that not sufficient persons are speaking intelligently about. I’m very completely satisfied that I stumbled across this in my search for one thing referring to this.
Aw, this was a really nice post. In concept I would like to put in writing like this moreover ?taking time and actual effort to make an excellent article?however what can I say?I procrastinate alot and certainly not seem to get one thing done.
After examine a number of of the blog posts on your web site now, and I truly like your means of blogging. I bookmarked it to my bookmark web site checklist and will be checking back soon. Pls take a look at my website online as well and let me know what you think.
I must show my admiration for your generosity supporting people who actually need assistance with that matter. Your special commitment to getting the message across had become certainly powerful and has continually made some individuals just like me to attain their pursuits. Your invaluable help entails a whole lot to me and somewhat more to my colleagues. Best wishes; from each one of us.
My spouse and i felt so lucky Ervin managed to carry out his basic research via the precious recommendations he acquired in your web site. It is now and again perplexing to simply be handing out secrets which usually most people may have been trying to sell. And we all realize we need the writer to appreciate for that. These illustrations you made, the straightforward site menu, the friendships your site give support to promote – it’s many fabulous, and it is making our son in addition to the family believe that this subject is fun, and that is quite vital. Thanks for all!