Таргалалт болон стресс хоорондын хамаарлыг хүн ба амьтан дээр туршиж судалсан судалгаа олон байдаг.
Үүнээс дүгнэхэд, аюул заналд өртөж, стресс, сэтгэлийн дарамтад орсон хүмүүсийн хоол идэх, тэр дундаа чихэрлэг, давслаг хүнс идэх дуршил үлэмж нэмэгдэж, үүний дунд таатай мэдрэмж төрснөөр тайвширдаг байна.
Кортизол буюу стресс даавар хаанаас ялгардаг вэ?
Зурган дээр харагдаж буй бөөрний дээд үзүүр дээр саран хэлбэртэй glandula suprarenalis бөөрний дээд булчирхай байрлана.
Стресстэх үед өнчин тархинаас ирэх хариу дааврын нөлөө, мөн тархинаас ирэх мэдрэлийн сэрлийн нөлөөгөөр энэ булчирхайнаас кортизол ялгарна. Ялгарсан даавар стресстсэн үед биед илрэх шинж тэмдгүүдийг үүсгэдэг.
Магадгүй та кортизол даавар байхгүй бол дээр биш үү? гэж бодож байж магадгүй. Бие организмд хэрэггүй зүйл нэг ч үгүй ба өөр хоорондоо үргэлж хамааралтай ажилладгийг мартаж болохгүй.
Кортизолын эерэг нөлөө юу вэ?
Хүний биед шингэн дутагдсанаас улбаалж шоконд орохоос сэргийлэх, цусны даралтыг хянах, дархлалын системийн санамжийг сайжруулах, үрэвсэл бууруулах, ой санамжийг хариуцах зэрэг нэн чухал ач холбогдолтой.
Хэрэв та урт удаан хугацааны турш стресстэй амьдарвал яах бол? Чухам энэ талаар өгүүлэхийг зорилоо.
Бөөрний дээд булчирхайнаас ялгарсан даавар хэдэн цаг өнгөрсөн ч гинжин хэлхээ бүхий хариу үйлдэл үзүүлсээр л байдаг. Цусан дахь сахар ихсэж, үүнтэй зэрэгцэн инсулин даавар ихээр ялгарч, өөх энерги болон ажилласнаар булчин бүх чадлаараа ажиллана. Бие илүү их энерги нөөцлөхийн тулд дархлааны тогтолцоог түр зуур “унтраадаг”.
Хэдэн секундын дотор цусны судас агшиж, зүрх болон амьсгалын тоо олширч, хүүхэн хараа өргөснө. Нойргүйдэж шөнөөр сэрвэгнэн, үүрээр нойр авна. Кофены хамаарал ихсэж, Д витамины дутагдал үүсэх нь элбэг. Стресс тэсвэрлэх чадвар муудна.
Богино хугацааны стресс хүний биед төдийлөн хор хөнөөлгүй боловч урт хугацаанд үргэлжилсэн стресс туйлын аюултай.
Кортизолын төвшин өндөр байхад илчлэг ихтэй хоол идэх хүсэл үргэлж өндөр байна. Үүнийг дагаад хэвлийн хөндийн өөхний хэмжээ нэмэгдэнэ. Энэ нь гаднаа харагдахгүй ч байж болно. Дотоод эрхтнүүдийг хэрсэн их хэмжээний өөхөн давхарга бий болсон байдаг. Хэвлийн таргалалт зүрх судасны өвчин, чихрийн шижин, бодисын солилцооны эмгэгтэй шууд хамааралтай байдаг. Гэхдээ бүх хүн стресстэхээрээ иддэг үү гэвэл бас үгүй. Стрессийн төвшин өндөр хоёр хүний хийх үйлдэл өөр, өөр байж болдог.
Эрт цагт араатан амьтанд хөөгдөх, дайсантай тулах үед л стресстдэж, амь мултарсны дараа кортизол дааврын төвшин буцаад буурдаг байсан бол орчин үед нийгмийн стресс, санхүүгийн чадамжгүй байдал, өр зээлийн дарамт, амьдрах орчин, хүн хоорондын харилцаа, ажилдаа дургүй байдал, дарга захирлын дарамт зэрэг олон шалтгаан нь стресс дааврыг байнга өндөр төвшинд байлгахад нөлөөлж байгаа юм.
Бага багаар дасгал хөдөлгөөн хийх, өөрийн биеийн байдал, насны онцлогтоо тохируулж биеийн тамираар хичээллэх, бясалгал, иога хийх, зөв амьсгалж сурах, цэвэр агаарт алхах зэрэг нь стресс дааврыг бууруулах хамгийн үр дүнтэй аргууд гэж үздэг.
