Алтан хаан Жүнгэн хатан хоёрын тод дүрслэгдсэн түүхэн зураг.
… тайлбарт нь Манж нараас өмнө Алтан хаан нударга хэрэглэж байсан гэсэн буруу тайлбартай байсан учраас энд засвар хийе гээд ийнхүү тавьж байна. Санаа нь бол зүрчидийг манж гэж манайхан тархи угаасан тайлбар хийсээр л байгаа шиг л сэтгэж муусайн манж нар манай нударга хусчихаж гэж бодсон хэрэг. Зүрчидийн дээл гэж угаасаа байхгүй шүү дээ.
Зүрчид нь цөөхөн хятан голдуу хүмүүс Юан гүрэн унаад төрөлх нутагтаа буцаж ирсэн хүмүүс.
Тэд үргэлж монгол хувцас Нанай хувцас зэргийг хэрэглэж байсан болхоос зүрчид дээл гэж угаас байхгүй юм.
Байвал хятан дээл хувцасыг л зүрчин гэнэ.
Түрүүчийн Алтан улсад зүрчин боолууд Хятан дээл хувцас өмсөж ирсэн.Ийм учраас Манж гэдэг улсын нэр болхоос үндэстний нэр биш ээ гэж би олонтаа хэлсэн.
Хэрвээ үнэхээр муушаах шаардлага гарсан бол манж биш зүрчид зүрчин гэж хэлвэл ядаж байгаа онох юм шүү л гэх гээд байна. Би бол хувьдаа Зүрчинг үзэн яддаггүй.
Бид нэг язгууртай хүмүүс ба зүрчид бол Дунху нарын л хойчис. Манай сүмбэ нарын харяанд үргэлж боол явж ирсэн. Гэхдээ Мохэ энэ тэр гээд түрүү Алтан улсаас өмнө бас улс байгуулж явсан нэлээд дайчин хүмүүс.
Соёлын хувьд ч хятад булаачихаад байгаа болхоос муу биш. Таос шамаанд маш үнэнч хүмүүс.
Энэ зураг харин ч миний баталсан түүхийг бас нэг баримтаар нотлож байна.
Өөрөөр хэлбэл хятан зүрчин түмэдийн холбоог Хөлөн гүрэн гэж байгаад Алтан хаан таалал болж түүний бодлого монгол Далай лам Сүмэр тайжийн хүүд шилжсэн ч 4-р Далай лам Ёндонжамц Төвдөд хорлогдсоны дараагаар Түмэдүүд маш хүч суларч Цахарууд Ордосыг ахин булааж Түмэдийн ноёдууд зүүн тийш Ляодунлуу шахагдаж Хөлөн гүрэнтэй холилдон суусан цагт Нурхаач Хөлөн гүрэн дөрвөн аймагтай дайн хийж бараг ихэнхийг авач чадсан ч Хорчин түмэдтэй 13 жил байлдаад ялаагүй.Гэвч Түмэд Хорчины гол ноён насан өндөр болж бас Нурхаачийн Мин улсын их цэргийг ялсан зэрэг тулаан зэрэг нөлөөлж анх охиноо өгч хүргэн болгосон.
Энэ бүгд бол Хорчиний Зайсан ноён гэж тэр Алтан хаан гэж шарын шашны бодлого тээсэн аугаа хүний л төрт ёсон номт төрийн уламжлал, мөн хавт Хасарын үргэлжлэл болхоор Зүрчин Нурхаач талаас соёлын оюуны ямар ч оролцоо,өв үгүй байсан юм.Харин цэргийн бодлогийн хувьд Нурхаачид Хятан монгол жанжинаас өвлөгдсөн монгол цэргийн тулалдах ур ухаан бол байсан нь үнэн боловч тэр бүгд монгол Хорчин зэрэг аймгуудад утгаараа байсан учраас Нурхаач Хорчинийг цэргээр ч дийлээгүй юм аа.
Харин Нурхаач үргэлж Чингэс хаан шиг цэргийнхээ урд манлайлж тулаанд өөрөө орж Мин улстай амь үл хайрлан тэмцэж эцгийнхээ өшөөг авсан, бас худалдаа наймааг маш өргөжүүлж Минтэй худалдаа хийх эрхийг бүгдийг авч Солонгосыг айлгаж байсан зэрэг нь монголчуудад үнэхээр Чингэс хаан ирсэн мэт сэтгэгдэл төрүүлж чадсан байдаг. Тэр үнэхээр зоригтой аргатай, хийе гэснээ хийдэг, тэмцэлийн том хатуу хөтүүгээс няцдаггүй жинхэнэ цэргийн хүн байсан нь монгол ноёдод Лигдэнгээс ч илүү удирдагч цаг үеээ гярхай мэдэрсэн улс төрч болох нь тодорхой болсон хэрэг юм. Ингэж Нурхаач Хорчинд хүргэн орсоноор жүрчин хятан хүн биш монгол хүн болсон юм. Түүний дээл хувцас, ахуй, цэрэг, бичиг соёл шашин гээд түүнд монголгүй, монголоос аваагүй юм нэг ч байхгүй.
Цаашлаад монгол аймгууд түүнд даган орсоор Лигдэн ч зугтааж түүний найман тугийн цэрэг бүгд Хунтайжид дагаснаар холбооны Манж улс байгуулагдсан бөгөөд манж нь монголын энх төр дайчин төрийг хоёуланг нэгтгэсэн боловч сүүлд Халх Галдангийн хэргийн дараа энх төрөө Халхад мэдүүлсэн билээ.
Тэгхээр манж дээлний нударга гэдэг зүрчин нударга гэсэн үг биш харин ч Түмэд монгол дээл хувцас гэсэн үг бөгөөд сүүлд Цахарын хааны дээл хувцас зэрэг нэмэгдэн Бээжингийн урчуудаар баяжигдан Манж хаант төрийн хувцасны соёл буй болсон нь Мин Юан төрийн хувцасаар баяжин арвижсан болхоор Манж төрийн бүх дээл хувцас монгол соёл болхоос Жүрчин соёл биш байхад хятад соёл бүүрчиг биш ээ.
Харамсалтай нь бид Манж төр унаснаар газар нутаг асар их соёл түүхээ Хятадуудад алдчихаад өнөөдөр ч Манж түүхрүүгээ нулимж байгаа нь өвөр монгол манжуур шинжааны аугаа их нутаг дэвсгэрээ хятадынх угаасаа байсан гэж хүлээн зөвшөөрч тэгснээрээ ар монгол ч хятадынх гэж хүлээн зөвшөөрч эх орноосоо жинхэнэ урваж буй хэрэг юм аа.
Түүхнээсээ урвах нь эх орноосоо урваж буй хэрэг гэдэг нь бид том учраас биш эцэг өвгөд минь дэндүү том тэнгэр язгууртангууд учраас тэр билээ.Бусдаар бол өнөөгийн бид бол тэдний боолын боол хойчийн юм үл мэдэх нялхасын нялхас билээ.Тэр цагт хятадууд боол байсан цаг юм аа.Ийм учиртай юм шүү.Манж нэр дээрхи бүх соёл ахуй бүгд монгол гэж ойлгоход ямар ч зөрчил байхгүй.
Мин Юан төрийн хувцас харин ч илүү гоё болсон байдаг юм аа. Хэлж бичсээр байхад Манж нударга дээл гэж яриад байдаг нь ямар учиртай юм бэ.Угаасаа Түмэд хааны соёл дээр Бээжингийн Мингийн соёл нэмэгдээд Манж хааны хувцас зэрэг соёл буй болсон.
Мин нь Юаны соёлыг баяжуулж хэрэглэж байсан.
эх сурвалж: Bold Jamyang
