Чингэлтэй уулын амуудаас хамгийн алдартай нь Шарга морьтын ам юм. Шаргаморьтын ам, тэндэхийн мянган айлын зусланг мэддэг хүн ховордож буй биз ээ. Энэ амны дээд хэсэгт сүрьеэтэй хүүхдийн асрамжийн газар байрлаж байсан хэдэн цагаан байшингийн зүүн хойно, уулын өвөрт ганц шарга морьтой өвгөн настай хүн байжээ. Хавь ойрынхон Шаргаморьтынх гэнэ. Тэр ядуу хүн, нэг муу овоохой хар гэртэй, шарга мориороо бүх зүйлийг амжуулдаг нэгэн байсан юм билээ. Мориндоо тэрэг хөллөөд түлээ модоо түүж, самар жимс хурааж, хүрээ рүү илүүчлэн зарж наймаалдаг байсан аж.
Нэг зудтай өвөл шарга морь нь туйлдаж ядраад хавар оройхон ганц морь нь үхсэн юм гэнэ. Харамсаж гунихарсан эзэн нь мориныхоо толгойгоор хойд тахилгатай уулаа тахиж, тэргэнийхээ дугуйг уулын оройд аваачиж хүндэтгэлтэй залсан гэдэг. Шаргаморьтын тахилгатай уулын оройд яг морины толгой шиг жижигхэн хад түүнээс зүүн тийш тэрэгний дугуй шиг дугуй хад байдгийн утга учир ийм байж.
Шарга морио үхсэний дараа нөгөөх эзэн нь гадагшаа гарахаа больж овоохой гэртээ суусаар байгаад таалал төгссөн аж. Түүнийг хэн ч оршуулаагүй, уул усандаа мөнхөрч үлдсэн гэдэг юм. Шаргаморьтын аманд яг л гэрийн буурийн хэртэй дугуй газар ямар ч гантай жил ногооноороо байдаг байна. Дунд нь нэг хэвтээ хүн шиг чулуутай. Тэр нь шарга морины эзэн юм гэсэн. Сүрьеэтэй хүүхдийн асрамжийн газрын хүүхдүүд тэнд очиж тоглох дуртай байсан гэнэ билээ. Хамгийн гол нь тэнгэр муухайрч хүйтэн боллоо ч гэсэн тэр чулуу бүлээхэн байдаг гэж тэнд өсч торнисон хүүхдүүд ярьдаг байна.
Одоо бол Шаргаморьтын ам тэр чигээрээ барилга байшин, хашаа, саравч болчихсон. Өнөөх буурь, чулуу хоёр хаана байгаа нь мэдэгдэхээ больж дээ. Шарга морин тэрэгтэй хүн явж байсан замаар одоо шоргоолж шиг олон машинууд өглөө, оройгүй довтолгож явна.
“Шаргаморьт” хэмээх нэрийн тухайд дээрх болсон явдалтай холбон яридаг бол бас нэгэн тайлбар байдаг. 1923 оны нэгдүгээр сарын 2-нд Дондогдулам хатны бие чилээрхэхэд оточ маарамба, лам цорж нар сайн бүхнийг хүртээж аврал гүрэм айлдсан боловч илаарь болгож чадаагүй байна. Мөн сарын 13-наас 14-ний тахиа цагт хатан ертөнцөөс халин, ихээхэн уй гашуу, ёс төртэйгөөр шарилыг нь хайлуулж, одоогийн Улаанбаатар хотын хойно орших Шарга Морьтын амны хойд энгэрт оршуулжээ. Хатны шарилыг тээж хүргэсэн есөн шарга морийг тэнд нь сэтэрлэн тавьснаар тэр амыг “Шаргаморьт” хэмээн нэрийдэх болсон гэх домог бий.
