Ус бол байгаль дэлхийн түмэн бодисыг ундлан амилуулагч. Хүн, амьтан, ургамал усны ачаар амьдарч, хөрст алтан дэлхий усны хүчээр тогтдог. Ийнхүү хүн төрөлхтөн анх бий болсон цагаасаа эхлэн усны ач ивээлээр амьдран оршихдоо усыг нандигнан дээдэлж, ид шидтэй болгон ойлгож, шүтэж дахих болсон байна. Монголчууд \”унасан шороо алд, уусан ус рашаан” хэмээн нутаг усаа эрхэмлэн дээдэлж, өндөр сүрлэг уул хайрханаа хан сүмбэр уул гэж, ундрал сайтай гол мөрнөө хатан сүүн далай гэх мэтээр хүндэтгэн дууддаг бөгөөд гол мөрөн, нуур усаа \”хатан гол”, \”ээж нуур” гэх мэтээр алдаршуулан нэрлэж, Орхон голыг \”түшээ гүн”, туул голыг \”хатан туул” гэж өргөмжлөн дууддаг нь уламжлал болж хадгалагдсан юм.
Монголчууд усны ашиг тусыг хүртэж амьдран оршихдоо усны ариун чанарыг эрхэмлэн дээдэлж, \”ургаж байгаа арц нэг ариун, уугьж байгаа хүж нэг ариун, урсаж байгаа ус нэг ариун” гэх мэтээр үнэлэн магтдаг. Тэрчлэн усны шинж чанар, өвөрмөц онцлогийг үндэслэж, усыг \”баатар эрдэм”, \”мэргэн эрдэм”, \”ариун эрдэм”, \”ач эрдэм” гэх дөрвөн эрдэмтэй гэж үздэг байна. Тухайлбал хутгаар цавчсан ч ором сорви үлддэггүй \”баатар эрдэм”, хаа хүрэх газраа тэмүүлж хоригдохгүй \”мэргэн эрдэм”, хир буртгийг арилгаж угаан цэвэршүүлэх \”ариун эрдэм”, хүн амьтныг ундалж хишиг хүртээх \”ач эрдэм” зэрэг болно.
