УИХ-ын нэр бүхий гишүүд өнгөрөгч
баасан гаригт ажлын цаг дуусахаас өмнө амжиж хоёр хуулийн төслийг УИХ-ын даргад
яаран өргөн барьсан билээ. Нэг нь Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт
оруулах тухай хуулийн төсөл бол нөгөөх нь Ард нийтийн санал асуулгын тухай
хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл юм.
Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт
өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг талаар өмнө нь мэдээлсэн. Тиймээс дахин
нуршихыг хүссэнгүй. Харин хэрхэн өөрчлөгдөхөөр болсон талаар мэдэхийг хүсвэл энд дарж өмнөх мэдээллийг унших
боломжтой.
Тэгвэл УИХ-ын гишүүдийн яаран сандран
өргөн барьсан Ард нийтийн санал асуулгын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай
хуулийн төслийг ажиглая.
байгаа Ард нийтийн санал асуулгын тухай хуулийн ерөнхий бүтцийг хэвээр хадгалах
зарчим баримталсан бөгөөд энэ хуулийн төсөл нь 5 зүйлтэй болно. Хуулийн
төслийн боловсруулахдаа Сонгуулийн ерөнхий хорооны саналыг авч тусгажээ. Энэхүү хуулийн төслийг Засгийн газар дэмжиж, зарчмын хоёр
санал ирүүлснийг төсөлд тусгасан байна.
Хурлын сонгуулийн тухай хууль 2011 онд шинэчлэн батлагдсантай холбогдуулан Ард
нийтийн санал асуулгын тухай хуульд тухайн үед нь шаардлагатай өөрчлөлт
оруулаагүйгээс ард нийтийн санал асуулга явуулах эрх зүйн орчин тодорхой бус
болсныг залруулж, холбогдох өөрчлөлтийг оруулснаар ард нийтийн санал асуулга
явуулах эрх зүйн орчин бүрдэх гэнэ. Энэ бол ерөнхий асуудал.
цагаасаа эхлэн олон асуулт араасаа дагуулж эхэллээ.
нь Санал асуулгыг арваннэгдүгээр сарын 26-нд явуулахаар тогтоолын төсөлд
тусгасан явдал юм. Тэгвэл эл өдөр болоход 16 хоногийн хугацаа үлдээд байна
гэсэн үг. Гэтэл энэ хугацаанд уг хуулийн төслийг Монгол орны өнцөг булан бүрт
хүргэж, танилцуулна гэдэг цаг хугацааны хувьд давчуу санагдана. Энэ бол маш
богино хугацаа. Өнөөдөр батлагдаагүй байгаа хуулийн
төсөл хэзээ хэрэгжиж, хэзээ ард нийтээс санал асуух вэ. Тун эргэлзээтэй байгаа
биз. Мөн хууль батлагдснаас хойших
хугацаанд хуулийн төслийг сурталчилан таниулах, хэрэгжүүлэхэд нэлээд хүндрэл учрах нь гэж харагдаж байна.
Ард нийтийн санал асуулга нь
сонгуультай дүйцэхүйц хэмжээний үйл ажиллагаа болно. Тэгэхээр санал асуулгын
ирцийг хэрхэн бүрдүүлэх, дүнг хэрхэн нэгтгэх, тооцох зэргээр асуудал их
харагдаж байна. Ер нь санал асуулыг үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг бүхэлд нь
дэмжинэ, дэмжихгүй гэдгээр явуулах уу, эсвэл оруулсан өөрчлөлт бүр дээр санал
авах уу гэдэг нь мөн л тодорхой бус. Санал авах явцыг тусгай программаар
явуулах уу, эсвэл уламжлалт арга хэрэглэх үү гэдэг нь ч тодорхойгүй байна.
Эндээс арваннэгдүгээр сарын 26-нд ард нийтийн
саналыг авч амжихгүй гэсэн ерөнхий асуулт гарч ирж байна. Энэ хугацаанд амжуулж
болно. Гэхдээ иргэн бүр энэ үйл ажиллагаанд хамрагдаж үнэн зөвөөр саналаа өгнө
гэдэг тун эргэлзээтэй. Магадгүй иргэн бүр хамрагдахгүй байх нь Үндсэн хуульд
орсон өөрчлөлтийг \”дэмжсэн” гэж батлуулахад дөхөм болох талтай. Хуулийн зорилго
ч энэ байж болох юм гэж хардах үндэслэл болж байна.
Ард нийтээс санал асуулга авахад өндөр
зохион байгуулалт, урьдчилсан бэлтгэл шаардлагатай. Тулсан хугацаа тавьж,
яаравчлан шийдвэрлэхээр оролдож байгаа нь сөрөг хардлагыг бий болгож байна.
Тиймээс хууль батлагдсаны дараа зохион байгуулалтаа өндөрсгөж, хугацааг хойшлуулах
нь зөв болов уу.
А.Аюуш