Бид өдөр тутам ашиглаж буй автомашин, гар утас, радио хүлээн авагч, гар чийдэн, хөгжим зэрэгтээ батарей/\”зай\” ч гэж нэрлэдэг/ гэдэг цэнэг хадгалах зориулалттай төхөөрөмжийг байнга хэрэглэдэг. Ялангуяа \”приус\” машин унаж, шатахуун хэмнэж байгаа хүмүүс энэ батарейны ач холбогдол, эдийн засгийн ашиг тусыг нь овоо ойлгож байгаа байх. Харин монголд шийдвэр гаргах түвшиний хүмүүс хоорондоо нүүрсээ зарая, зарахгүй, хүрздэе, үгүй вагондоё/энэ нь цаашаа нарийн, өргөн гэх мэтчлэн үргэлжлэнэ/ хэрэлдэж байх хооронд энэхүү батарейн хөгжил аль хэдийнээ шинэ шатанд гарч монгол тээр дор хоцорчээ. Энэ нь явсаар ирээдүйд энергийн салбарыг цоо шинэ үе шат руу татан оруулж магадгүй төлөв харагдана. Нэг ёсондоо бага хэмжээний цахилгаан эрчим хүч гаргаж шиглах явцдаа олон жил ажиллах, хүчин чадал өндөртэй батарейгаа цэнэглэж авах ба түүнийгээ дахин дахин ашиглана гэсэн үг. Энэ бүхнийг манай нүүрсийг тоох хүний тоо жил ирэх тутам улам багасна гэж ойлгоход буруудахгүй. Ингээд арай томоор нь ОХУ, АНУ-д хийгдэж буй ажлуудын тухай дурьдая.
ОХУ-ын эрдэмтэд
ОХУ-ын \”МИСиС\” Үндэсний технологийн судалгааны их суруулийн хэсэг эрдэмтэд энерги бүхий материал болох \”Никель-63\” изотопыг ашиглан цөмийн батарейн туршилтын загвар бүтээснээ танилцууллаа. Энэ батарей нь ямар ч асуудалгүй 50 жил тасралтгүй, найдвартай ажиллах гэнэ. Харин батарейг бүтээх технологи, ашиглаж буй материалыг гаргаж авах арга ажиллагаа нь үнэхээр өндөр түвшинд хүрчээ. Байгаль дээр \”Никель-62\” гэдэг изотоп бий. Энэ изотопыг тусгай зориулалтын реакторт урвалд оруулж \”Никель-63\” изотопыг ялгаж авдаг байна. Одоогоор оросоос өөр аль ч улсад энэ төрлийн изотопыг гаргаж авах \”центрифга\” байхгүй. Хагас 100 жил ажиллах боломжтой уг батарейг эмнэлгийн тоног төхөөрөмжөөс эхлээд сансарын хөлөг хүртэл, тодруулбал гариг хооронд удаан хугацаанд хийгдэх аялалд зэрэг олон зүйлд ашиглах боломжтой юм. Хамгийн чухал нь уг батарей аливаа амьд организмд ямар нэгэн хортой нөлөө үзүүлдэггүй гэдгээрээ онцлог бүтээл болжээ.
АНУ-ын эрдэмтэд