За амласан ёсоороо \”Муухай хятад хүн\” орчуулгаа оруулж ийнхүү дуусгав. Уншиж санал бодлоо солилцсон найзууддаа баярлалаа.
\”МУУХАЙ ХЯТАД ХҮН\” 9. Бо Ян
Зөв бурууг шүүн тунгаах чадвараа хөгжүүлэх нь
Өнгөрсөн 4000 жилийн хугацаанд хятад үндэстний дотроос агуу сэтгэгч хүн цорын ганцхан төрөн гарсан нь Хүнз байлаа. Түүнийг нас барснаас хойш 2500 жилийн дотор хятадад оюуны дорвитой бүтээл ч гарсангүй. Гарсан гэвэл Хүнзийн сургаалийн тайлбар нүсэр судрууд л байх. Гэхдээ Хүнзийн үндсэн бүтээлд ямар нэг өөрчлөлт хийгээгүй ба уламжлалт соёл ч тийм хандлагыг хүлээн зөвшөөрдөггүй юм. Улмаар хувь хүний бүтээлч оюун ухаан хүнзэд төвлөрсөн хятадын уламжлалт соёл иргэншил хэмээх жантай гангын ёроолд живэн замхарсан билээ. Ган доторх өмхий жан зузаарах тусам улам өтгөрч дагаад хүмүүсийн оюун ухаанд хүчтэй нөлөөлж эхэлсэн юм. Аливаа асуудлыг зөвөөр шийдвэрлэх гол хүчин зүйл болох хувь хүний ухаарах чадвар, бүтээлч сэтгэлгээг ийнхүү золигт гаргаад шинэ соргог санаа, эрүүл сэргэг мэдлэг нэвчих нөхцөлгүй болгов. Төсөөлөн илэрхийлбэл тэр өтгөрч үнэр орсон жан дээр (хятадын уламжлалт соёл. орч) нэгэн соргог батгана (хятад хүн. орч) суужээ. Батгана дахин нисч чадахгүй. Нисэх гэж оролдох тусам өмхий жанд улам живэх болно.
Хятадууд гадаадын зүйлс, гадны санаа оноог авахдаа өөрийн өвөрмөгц аргаар хятад болгон хувиргаад хэрэглэнэ. Өрнөдийнхөн та нарт ардчилал байгаа бол хятадууд бидэнд ч байна гэх вий. Ялгаа нь хятад ардчилалын аргачлал нь: та нар demos (хүмүүс) харин би kratos (эрх мэдэл) болно. Та нарт ил тод байдал байгаа бол бидэнд бас бий. Та нарт эрх чөлөө байгаа бол бидэнд ч бас байна гэнэ. Та нарт байгаа бүх зүйл бидэнд бий. Гэхдээ ялгаа бий. Жишээ нь өрнөдийн орнуудын зам дээр явган зорчигчдод зориулан гаргасан цагаан зурвас байдаг. Тэр зурваст явган зорчигч давуу эрхтэй. Хятадууд бидэнд бас байна. Харин хятадын зам дээр, тэр явган зорчигчийн зурваст жолооч давуу эрхтэй. Тэр зурваст явганаа мэдэхгүй зорчигчийн эрх энээ тэрээ гээд пээдийх юм бол машины дугуйн дор нялга болно. Ялгаанууд нь ерөнхийдөө үүнтэй адил.
Муухай хятад хүн хэмээх архаг өвчинг хэрхэн анагаах вэ? Хятад хүн бүр чармайх хэрэгтэй. Хүн бүр өөрийн мэдрэмж болоод үнэлэмжээ эрс өөрчлөн дээшлүүлэх шаардлагатай байна. Жүжиг үзэж буй хүмүүс зөвхөн жүжигчинг хараад таашаал авах албагүй. Тайз дээр юу болоод байгааг ойлгодоггүй юм гэхэд тайз засал, гэрэлтүүлэг, хөгжим, хувцас зэргээс зарим хүн ханамж авдаг шүү дээ. Өөрийнхөөрөө мэдэрч, өөрийнхөөрөө үнэлж, өөрийнхөөрөө дүгнэнэ гэдэг том ололт мөн.
Гучин жилийн өмнө. Тайваньд анх ирэхэд тохиолдсон явдлыг мартаж чаддаггүй юм. Нэг найзад маань Бетховены найман ширхэг пянз байлаа. Нэгийг нь зарчих эсвэл надад бэлэглээч гэж гуйсан юм. Ижил байх гэж эндүүрсэн хэрэг шүү дээ. Мэдээж найз маань зөвшөөрөөгүй. Хожим пянзнууд өөр өөр бичлэгтэй, өөр өөр симфони найрал хөгжимдсөн, өөр өөр удирдаач тоглуулсан болохыг мэдээд ихэд ичиж билээ.
АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өмнөх мэтгэлцээнийг тайваний зурагтаар харуулахад олон хятад хүн нэгэн онцлогыг олж харсан байх. Тэд яаж ч маргалдсан бие биенийхээ хувийн амьдрал руу хальж орохгүй байлаа. Учир нь америкийн сонгогчид тийм арга барилыг үл таашаана. Манайд бол нэгдүгээрт тавина бөөн таашаал авна. Тиймээс хятадууд өрсөлдөгчийнхөө хувийн амьдрал, хувийн нууцад эрээ цээргүй халдан, хамгийн муу муухай үгээр гутаан доромжилно.
Мод ямар хөрсөнд ургана жимс нь мөн тийм чанартай байх юм. Үүнтэй адил хүн ч гэсэн амьдарч буй тухайн нийгмийнхээ \”жимс” нь байдаг. Тиймээс ямар ч орны иргэд удирдагчидаа үнэлж, дүгнэж, шийдвэр гаргаж, сонгож чаддаг байх ёстой. Үр дүнг нь хараад тархиа шаан, өөрсдийгөө буруутгаж халаглан суух ёсгүй юм. Хэрэв бид хий хөөргөлтөнд автаад, шаардлага хангахгүй хүнийг сонгож орхиод дараа нь горыг нь амсаж эхэлбэл хэнийгээ буруутгах вэ? Сонгогчийн саналыг худалдан авдаг адгын тогтолцоо бас байна. Сонгогчид дараалалд зогсоод тэдний өгөх саван, гурил будаа, хоосон амлалтыг булаацалдан хүртэнэ. \”Минийх, минийх хаана байна. Надад өгөөчээ…”
Хэрэв хятадын улс төр дахь сонгуулийн үнэлэмж ийм замаар явдаг юм бол хятадад ардчилал үнэхээр байна хэмээн пээдийж болох уу? Ардчилал гэдэг нь эдлэхийн тулд тунхаглагдсан эрх болохоос үнэгүй тараадаг бэлэг биш юмсан. Тайванийн засгийн газар хүний эрхийг хязгаарласан аливаа хууль гаргахгүй гэдэг. Гэтэл хүний эрх хэрхэн хөсөрдөхийг би өөрийн бие дээр мэдэрсэн юм даа. Засгийн газар олгосон ч олгоогүй, надад өөрийн эрх чөлөө бий. Хэрэв бид зөв үнэлэмжийн чадвартай байх юм бол сонгуулийн шударга арга барил, зохистой нэр дэвшигчийг сонгож чадна. Харин зөв үнэлэмжийн чадвараа алдах юм бол хүний сайн мууг ч ялгаж чадахгүйд хүрнэ. Ийм байдалд орсны буруутан нь хэн бэ? Би Пикассо-гийн нэгэн зургийг хуулбарлан зураад чамд хагас сая доллараар зарлаа гэж бодъё. Хэн нь тэнэг болж таарах вэ? Мэдээж чи. Ямар ч мэдрэмж, үнэлэмжгүйгээрээ чи усан тэнэг нь болж таарна даа. Тэгээд ийм арилжаа газар авах юм бол Пикассо-гийн жинхэнэ бүтээлийг хэн ч авахгүй харин хямд, хуурамч хуулбарууд нь зах зээлээр дүүрч үр дүнд нь жинхэнэ зураачид турж үхэх болно. Хуурамч зураг худалдан авсанаа мэдэх юм бол зөвхөн өөрийгөө буруутган тархиа шаагаарай. Бас нэг жишээ. Чи хаалгаа засуулах гэж оёдолчин хөлслөн авчээ. Нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохолсонтой адил болов. Хэн буруутай вэ? Мужаан хөлслөхийн оронд оёдолчин хөлсөлсөн чи буруутай. Зөв үнэлэмжийн чадваргүй, ухаалаг мэдрэмжгүй бол дахин дахин алдсаар л байх болно.
Зөвхөн хятад хүн л өөрийгөө өөрчилж чадна.
Адгийн муу чанар бүхнийг өөртөө шингээсэн ч хятад хүнийг хэн өөрчилж чадах вэ? Зөвхөн хятад хүн л өөрөө өөрийгөө өөрчилж чадна. Мэдээж гадаадынхан бидэнд туслах шаардлагатай. Тэр тусламж нь эд материалын биш шалгарсан соёлоос үүдэлтэй оюун ухааны тусламж байвал бүр илүү үр дүнтэй байх юм. Хятад хэмээх хөлөг онгоц дэндүү том гэвч зорчигчид нь дэндүү их тиймээс аль хэдийн ачааллаа даахгүйд хүрчээ. Энэ хөлөг онгоц живэх юм бол хөрш зэргэлдээ маш олон хятад бус үндэстэн чирэгдэн живэх болно.
Эцэст нь онцлон тэмдэглэхэд: Хятадын хүн амын хэт их өсөлт тун ноцтой нөхцөл байдлыг бий болгоод байна. Өлсөхдөө байдгаараа ангайсан нэг биллион гаруй ам. Тэр амыг цатгана гэвэл Химлайн уулын хэмжээтэй хүнс хэрэгтэй болно. Зөвхөн нэг удаа идэхэд шүү дээ. Тэгэхээр хятадын асуудал нэгэн том цогц асуудал болох нь илэрхий болж байна. Бид энэ цогц асуудлын нэг бүрийг онцгой анхаарч, түүнээс үүсэх нөхцөл байдлыг хятад хүн бүр ойлгон мэдэх хэрэгтэй байна. Хятад хүн бүр зөв үнэлэмж, ухаалаг мэдрэмжтэй болох ёстой. Түүгээрээ өөрийгөө, найз нөхдөө, удирдагчидаа үнэлж дүгнэ. Бидний цорын ганц найдлага үүнд оршино.
Орчуулсан: Altongerel Dagvasambuu