Монголыг Хятадад дагаар оруулахаар зүтгэж, идэвх чармайлт гаргаж ажилласан сайд нар

 

1915
онд Орос, Хятад Монголын тусгаар тогтнолыг үл зөвшөөрөн шахаанд оруулж Монголын
Хятадын эзэн эрхийн дор орших автномит улс байхаар тогтжээ. Гэтэл
1918 онд Монголд хятад цэрэг оруулах асуудлыг хятадын илчин сайд Чин И ийн
заавраар Монголын гадаад явдлын яамны сайд гүн Цэрэндорж, Ерөнхий сайд Г.Бадамдорж нар Богд хаан болон бусад ноёдыг зөвшөөрүүлэх
ажлыг гүйцэтгэсэн байна.

Манай
үндэсний архивт 1919 онд Нийслэл хүрээнд сууж байсан Бүрэн эрх төлөөлөгч Чэн- И
ба Богд хаант Монголын улсын удирдлагатай хийсэн хэлэлцээний үеийн тэмдэглэл
бий. Түүнд Монголын автономит төрийг устгасаны төлөө Шагнал олгох тухай өгүүлсэн байдаг. Энд 138 хүний нэр, цол хэргэм болон олгох мөнгөн
шагналын хэмжээг заасан жагсаалтыг үйлдсэн нь хадгалагдан үлджээ. Жагсаалтын
эхэнд Ерөнхий сайд, Эрдэнэ шанзав да лам Гончигжалцангийн Бадамдоржид 30 мянган
лан мөнгө, Дотоод яамны дэд сайд дархан чин ван Пунцагцэрэн ба дэд сайд Да лам
Пунцагдорж нарт тус бүр 15 мянган лан мөнгө, Гадаад яамны сайд, Хичээнгүй гүн
Б.Цэрэндоржид 20 мянган лан мөнгө гэжээ. шанзав Бадамдорж, гүн Б.Цэрэндорж гэж хэн байв.

1.Шанзав Бадамдоржид буюу Гончигжалцангийн Бадамдорж нь Богд хаант
Монгол улсын Ерөнхий сайд бөгөөд Монгол Улсын тусгаар тогтнолын үйлст гарамгай
гавъяа байгуулсан боловч энэхүү гавьяагаа гамингийн генерал Сю-шүжаны сүрдүүлэг
болон хувийн эд баялгийн шуналаасаа болон харлуулсан нэгэн. Оссендовскийн номонд дурдаснаар бол тэр
түүнд өөрийнхөө баялгийг үзүүлэнлэн гайхуулж байж энэ авдарт алтан емвү тэр
авдарт зааны ясан сийлбэрүүд бий гэхчилэн гайхуулж байсан гэдэг их л эдийн
шуналт байсан бололтой уг үйл явдлын дараа Сю-шүжан түүнд мухар тэрэг одооныхоор машин бэлгэнд өгч байж. Гаминг хүрээнээс хөөгдсөний дараа тэр бүхий л хүнд адлагдан төрсөн нутаг одоогийн Булган
аймагт мал дээр гарсан байна. Удалгүй нас баржээ.

2.Гүн Б.Цэрэндоржид буюу Хичээнгүй сайд хэмээх Балингийн Цэрэндорж1868 онд төржээ. Хятад гаралтай тэрээр Манж заргын яаманд бичээч, 1913-1915 онд
гадаад яамны дэд сайд, 1915-1919 онд тэргүүн сайд, 1915 онд Хиагтын гэрээ
байгуулах 3 улсын уулзалтанд Монголын төлөөлөгчдийг хятадын шаардлагаар солиход
тухайлан Цэрэндоржийг нэрлэн ирүүлсэн байна. Мөн 1919 онд Монголын Автономитыг
устгах гэрээнд Шанзудба Бадамдоржийн хамт идэвхийлэн оролцож гарын үсэг зурж
баталгаажуулсан гол хүний нэг юм.

1919
оны 11-р сарын 17-нд \”автономит” засгийг \”сайн дураар” устгах тухай Сүй Шүжаны
зохиосон бичигт Богд Жавзандамбын мутрын тэмдэг ч даруулалгүйгээр ерөнхий сайд
чин ван лам Бадамдорж, дэд сайд дархан чин ван Пунцагцэрэн, гадаад яамны
тэргүүн сайд хичээнгүй гүн Цэрэндорж, цэргийн хэргийг бүгд захиран шийтгэх
яамны тэргүүн сайд Жамьяндорж… зэрэг таван яамдын сайд, дэд сайдууд 16 хүн
гарын үзэг зурж таван яамны тамга тэмдгийг дарж тэр орой нь Сүй Шүжанд
гардуулжээ.

Жич:
Сүй Шүжаны зохиосон гэх боловч, \”Автономитыг устгах тухай Монголын засгийн газрийн бичиг” гэх эл
баримт бичиг Ба.Цэрэндоржийн зохиол бүтээл байсан байна.

1923
оноос ерөнхий сайдаар томилогдон ажиллаж байгаад 1928 оны 2 сарын 13-нд өвчний
улмаас нас баржээ.

 

Модун Хүннү