![\"\"](http://undesten.mn/uploads/posts/2017-07/1500890108_dc1431__1_x974.jpg "\\"\\"")
Налайх дүүргийн Сайн Номуун Хийдээс жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг эд баялгийг эрхшээгч Намсрай, Гонгор, Замбала, Дарь эх, Лусын бумбаны тахилга 2017 оны долоодугаар сарын 28, 29, 30-ний өдрүүдэд Сайн номуун хийдэд зохион байгуулагдах гэж байна.
Тахилгын бүртгэлийг: Долдугаар сарын 20–27-ны өдрүүдэд 9:00–18:00 цагийн хооронд Налайх дүүргийн Сайн Номуун Хийдэд хийж байна.
Сайн Номуун Хийдийн байршлыг энд дарж үзнэ үү.
ӨНМӨХ ЖИЛИЙН БУМБАНЫ ТАХИЛГЫН ЗУРГУУДААС
БУМБА, ТҮҮНИЙ УТГА УЧИР
Номын адис жинлаваар бүтээгдсэн, олон төрлийн ариун зай, эд зүйл, эрдэнэсийг агуулан хадгалдаг, амсар, хүзүү, ходоод, суурь бүхий эрдэнэсийн савыг \”бумба” гэнэ. Бумба нь бүтээсэн эд зай, зориулсан уншлага бүтээл зэргээсээ шалтгаалан олон янз байна.
Тухайлбал: Гонгор, Намсрай, Замбала, Дарь эх, Лусын, Эдийн, Маанийн, Насны, Рашааны, Бүтээлийн болон Угаалын зэрэг байх бөгөөд эдгээр нь тус бүрдээ өөр өөр утга санаа, зорилгыг агуулдаг.
Бумба бүрийн дотор тусгайлан бэлдсэн ховор нандин зай, эрдэнэсийн дээж, олон төрлийн будаа, үнэртэн, үр ургамал зэрэг нийт 80 гаруй төрлийн нандин зүйлсийг судар номонд заагдсан ёс жаягийн дагуу хийж бэлдээд тусгайлсан уншлагаар равнай өргөн үйлддэг.
Бумба бүхэн тухайлан зориулсан бурхадын тарнитай бөгөөд уг тарнийг нь урин залж, уншлага бүтээл үйлдэж байвал нэн тустай.
Сүүлийн үед Монголчуудын дунд олон төрлийн Бурхадын Бумбыг орон гэртээ залж, тахиж шүтэх нь нилээд түгээмэл болсон байна.
Сайн Номуун хийд нь жил бүр уламжлал болгон дээрх олон төрлийн бурхадын бумбаны тахилгыг ёсчлон хурж, тахилга үйлддэгээрээ бусад газар орны бумбаны тахилгаас өвөрмөц онцлог ялгаатай юм.
Иймд бидний шашин соёлын үйл ажиллагаанд бие сэтгэлээрээ нэгдэн хамтын буян хураах чин хүсэл эрмэлзэлтэй сүсэгтэн таны арван цагаан буян арвидан дэлгэрч байхын өлзийт ерөөлийг өргөн дэвшүүлье.
Сайн үйлс бүхэн дэлгэрэх болтугай!
БУМБАНЫ ТАХИЛГА
Бумбаны тахилга гэдэг нь олон нэр төрлийн бумбануудыг нэгтгэн, ёс уламжлал жаягийн дагуу олон бурхдад өргөх тахилыг бэлтгэн дэлгэрэнгүй уншлага, зан үйлийг үйлдэхийг хэлж байгаа юм.
Учир нь бумба нь тухайн айлын эд эдлэл, хишиг буяны тэнгэр орших сав гэж үздэг тул нандигнан дээдлэх ёстой. Бумбаа тахиулж байгаа айл бумбаа даллаганы сум, даллагын идээ зэрэгтэй хамт бэлдэх ба шинээр бумба залах айл нь Гонгор, Намсрай, Замбала, Дарь эх, Лусын болон Эдийн бумбаны өөрийн сэтгэлд зохистойг залж ном ёс жаягийн дагуу тахиулан орон гэртээ залдаг.
Бумбаны тахилгыг жил бүр тасралтгүй үйлдүүлж байх нь бумба болон айл гэрт сайн шид бүтээлийг хурааж, хүч чадлыг нь нэмэгдүүлж байх учиртай тул тахилгаа таслахгүй байх нь чухал юм.
НАМСРАЙ БУРХАНЫ БУМБА
Намсрай бурхан нь эд баялгийн эзэн бурхан хэмээн шүтэгддэг ба түүний дүр байдал нь сүр жавхлант үзэсгэлэнтэй, бага зэрэг догшин дүртэй ба мишээсэн нүүртэй, нэг тэргүүн хоёр мутартай ба баруун мутартаа эрдэнийн дуаз жанцан барьсан, зүүн мутартаа эрдэнээр бөөлжиж буй үхэр оготно барьсан, биеийн эргэн тойрноо эрдэнийн эд зүйлсээр чимэглэсэн, ихэд сүр жавхлантай бурхан юм.
Тиймээс түүний бумбыг нь ном ёсны дагуу бүтээлгэн тахиж шүтэх аваас эд эдлэлийн эрхэм хаан Намсрай бурханд ивээгдэж, гурван цагийн цаглашгүй их хишиг буянаар арван цагаан үйл бүхэн нь батжин дэлгэрэх ерөөлтэй.
Намсрай бурханы бумбыг бүтээн залж тахисны ач тус нь есөн ариун хүслээр эрдэм билэг, нас, хишиг буян, эд эдлэлийг хурайлан дуудаж, элдэв өлзий бусыг арилган ертөнц дэх түмэн зүйлийн ядуурал хоосролоос бүрэн ангижруулж, эд эдлэл, хишиг буянаар цаг ямагт тэтгэж байхыг бэлгэдсэн байдаг тул бүтээн залж шүтэх нь нэн тустай. Намсрай бурханы тарни нь: Ум Вээ Шарва Наей Суухаа.
ГОНГОР БУРХАНЫ БУМБА
Гонгар буюу Гонгор гэдэг нь төвөд үг бөгөөд \”цагаан итгэлт” гэсэн утга санааг илэрхийлсэн үг юм. Гонгор бурхан нь цаст уул мэт цагаан өнгөт лагшинтай, бага зэрэг догшин дүр төрхтэй, хувцас өмсгөл нь эрдэнийн чимэг зүүлт тэргүүтнээр чимэглэгдсэн, нэг тэргүүн зургаан мутартай бурхан юм.
Баруун талын дээд мутартаа илд барьсан, дунд мутартаа номын дамар барьсан, цээжний хэсэгт чагжилсан мутартаа есөн ариун хүслийг дэлгэрүүлэгч чандмань барьсан ба зүүн талын дээд мутартаа гурван үзүүрт сэрээ барьсан, дунд мутартаа дөрвөн ертөнцийг эрхэндээ хураах төмөр шийдэм барьсан бөгөөд цээжин хэсэгтээ чагжилсан мутартаа есөн хүслийг дэлгэрүүлэгч эрдэнээр дүүргэсэн гавал аяга, бумба барьсан дүр төрхтэй.
Түүнийг шүтсэний гол утга нь хүмүүний үйлдсэн арван цагаан буяныг цаг алгасалгүй үе удам дамжуулан дэлгэрүүлж байх ерөөлтэй төдийгүй бумбыг нь бүтээн залсны ач тус хэмжээлшгүй их байдаг. Гонгор бурханы тарни нь: Ум Гүрү Маха Гала Харини Сиди За.
ДАРЬ ЭХИЙН БУМБА
Ногоон дарь эх бурхан нь биеийн лагшин ногоон, нэг тэргүүн хоёр мутартай, амирлангуй мишээсэн дүртэй, бадам лянхуа суудал дээр заларч баруун хөлөө шулуун, зүүн өвдгөө нугалсан, хоёр мөрөндөө дэлбээлсэн удвал цэцгээр гоёсон, тэргүүндээ алтан титэм зүүж, биеэ эрдэнээр чимэглэсэн, үзэсгэлэн төгөлдөр биетэй, баруун мутрынхаа алгыг дэлгэж удвал цэцгийн үзүүрээс атгасан, зүүн мутраа дээш хагас босгож удвал цэцгийн үзүүрийг чагжлан барьсан дүр төрхтэй бурхан юм.
Тиймээс дарь эхийн бумбыг насны бумба гэх нь ч бий. Ялангуяа бага насны хүүхдүүдийн өвчин эмгэг, ад зэтгэр зэргийг амирлуулах ба хөгшид, эмэгтэйчүүд, эхчүүдийн насан хутаг дэлгэрч амар амгалан төрөх хийгээд үрийн заяаг тогтоон дэлгэрүүлж, насан бие төгс төгөлдөржүүлэх үүднээс бүтээдэг.
Дарь эхийн бумбыг залсан газар оронд буяны сэтгэлээр санасан аливаа ажил үйлс зөнгөөрөө бүтэж, хишиг буян дэлгэрч амь насан дэлгэрэхийн их ерөөлтэй тул ёсчлон тахиж шүтдэг. Дарь эхийн бумбаны бүтээлийн тарни нь: Ум Дарэ ДүдДарэ Дүрэ Суухаа.
ЛУСЫН БУМБА
Газар орон бүхнийг далдаас ивээн хамгаалж, эрхэндээ хурааж байдаг эздийг лус савдаг гэдэг. Тэднийг дотор нь амирлангуй зөөлөн ба догшин ширүүн гэж ангилдаг. Лус бүгдийг эрхэндээ хураасан нь Лүйван жалбуу буюу Лусын эрхэт хаан нь юм.
Лусын бумбыг газар орны эзэн лус савдгийг баясгах, догшин лус савдгийг аргадах, хорлолыг амирлуулах, хишиг гуйх үүднээс түүний бүтээлийг үйлдэж залдаг бөгөөд лусын бумбыг ихэвчлэн лус оршсон уул овоо, газар усанд бүтээнэ.
Мөн түүнчлэн шинээр барилга байшин, сүм дугана бүтээх зэрэгт зориулахаас гадна газрын эд баялгийг ашиглаж байгаа үйл бүхэнд зориулан лус савдагт өргөнө. Үүнийг орон гэр болон эрхэлж буй газрын үйлэнд зориулан залваас лусын хорлол хөнөөл үл халдана гэдэг. Лусын бумбаны бүтээлийн тарни нь: Дадяата Ум Дата Гада Вага Вана Нагараза Шара Адистиди На Адистиди Суухаа.
ЗАМБАЛА БУРХАНЫ БУМБА
Замбала гэдэг нь санскрит нэр бөгөөд эдийн тэнгэр гэсэн утга санааг илэрхийлсэн үг юм. Замбала бурхан нь эд эдлэлийг эрхэндээ хураан эрхшээж байдаг бурхан бөгөөд бадамлянхуа дэвсгэр дээр очир завилгаагаар заларсан, амирлангуй дүртэй, нэг тэргүүн хоёр мутартай ба баруун мутартаа очирт эрдэнэ барьсан, зүүн мутартаа эрдэнээр бөөлжигч хулгана барьсан, сүр жавхлантай дүртэй бурхан юм.
Иймд бусдын тусын тулд ариун үйлс, ажил хөдөлмөр эрхэлж буй хэн бүхэн энэхүү Замбала бурханы ариун бумбыг бүтээлгэн ёсчлон тахиваас сайн үйл бүхнээр олсон хөрөнгө мөнгө нь арвижин тогтож, бие нас болон эд эрхтний хүч нь дэлгэрч, үйлс мөнгөний эзэн Замбала бурханы ивээлд багтдаг. Замбала бурханы тарни нь: Ум Замбала Залан Даей Суухаа.
ЭДИЙН БУМБА
Норжинма буюу эд эдлэл хайрлагч бурхан нь очирт суудал дээр заларсан, нэг тэргүүн хоёр мутартай, амирлангүй үзэсгэлэн төгөлдөр бие лагшинтай, хоёр мутраа зөрүүлэн алган дээрээ чандмань эрдэнэ барьсан, улаан хүрэн өнгөөр хувцас чимэг сэлт зүүсэн дүр төрхтэй бурхан юм.
Түуний бүтээлийн тарнийг урин залж бүтээл үйлдсэн бумбыг эдийн бумба гэж нэрлэж байгаа юм. Эдийн бумба нь энэ болон хойч үеийн цаглашгүй их буян хишиг, эд эдлэлийг дэлгэрүүлэн, үгээгүй ядуу хоосны гэмийг арилгаж, гэмт муу бүхнийг амирлуулан, гарзын үүдийг хааж, хишиг буяныг дэлгэруулдэг учиртай. Эдийн бумбаны бүтээлийн тарни нь: Ум Барма Дүда Аръяа Замбала Чинда Яй Суухаа.
