Одоогоос арваад жилийн өмнө Чойжил, Тунгалаг хоёр долдугаар ангид байхаасаа нэг сургуулийн нэг ангид тохой нийлүүлэн сууж араваа төгсгөөд Чойжил их сургуульд орж борог амьдралтай олон хүүхэдтэй айлын том нь болохоор Тунгалаг арга буюу амьдралын мөр хөөж үйлчилгээний газар ажилд оржээ.
Тунгалаг энэ байгуулагадаа гурван жил болохдоо ааш зан хөөрхөн, ажил төрөлдөө сайн хэмээх магтаал сайшаалын үг олонтой сонсож шагнал сайшаал хэдэнтээ авч явахдаа Чойжилтойгоо үерхэл нөхөрлөлөө таслалгүй харин ч хайр дурлалын халуун сэтгэлээр улам нягтарсаар бие давхар болж дараа жил нь Чойжилынх гэдэг нэгэн айл гал голомтоо бадраажээ. Түүнээс хойш өдийг хүртэл хоёр хөөрхөн хүүхэдтэй болж ажил төрөл, ахуй амьдрал нь өөдлөн дээшилж айлын дайтай айл болж байтал хэлж ирдэггүй хийсч ирдэг хүнд өвчинд нэрвэгдсэн Чойжил эмнэлгийн бараа харах нь тэр.
Хоног хугацаа өнгөрөх бүр Чойжилын бие илээрших байтугай цаг мөчөөр дордсоор байсанд эхнэр хүүхэд нь ээлжлэн сахиж аав ээж нь хурал номын газар лам хуврагаар явсан ч тусыг эс олсоор нэг л өдөр хорвоог орхих нь тэр. Хорвоо хатуугаа хүрэхээр аврал өршөөлгүй байдаг хойно ийм нэг сайхан айлыг хорвоогийн мөнх бусын харанхуй манан бүрхэх нь энэ. Талийгаачийг бурханы оронд залсанаас хойш шөнө болгон түүний дүр зураг, байр байдал, үйл хөдөлгөөн бүр нь яг л гэр орондоо амьд сэрүүн байгаа шиг Тунгалагийн зүүдэнд ордог болжээ.
Ийм үед нэг ширээнд тохой нийлүүлэн сууж хичээл номоо хамт үздэг байсан нь, хичээлээ тараад инээд баясал цалиган хөтлөлцөн гүйлдэж явсан нь, зөөлөн салхи үл мэдэгхэн сэвэлзсэн тэр нэгэн орой гэрт нь хүргэж өгөөд буцахдаа духан дээр нь ичингүйрэн үнссэн анхны үнсэлт энэ бүхэн нь баримтат киноны зураг адил нүдний нь өмнүүр хөврөн ганихарсан сэтгэлийг нь улам сэдрээдэг болжээ. Тэр бүхнээс хүүхэдтэй болсноо хэлэх гэж яарч баярлаж байсан тэр дурсгалт цаг мөч нь улам ч тод санагдах болжээ. Байгаль дэлхий алтлаг нөмрөгөө хөдөрч, усны шувууд дулаан орноо зорихоор зэхэж байсан тос даасан намрын налгар өдөр долгиотон урсах голын хөвөөгөөр хайр сэтгэлийн үгээ шивнэлдэн хоёр биендээ инээд баясал хайрлан явж байсан нь нүдэнд нь харагдах шиг улам ч тод санагдахад нулимс нь өөрийн эрхгүй асгарч өнчин дэрийг нь норгох болжээ.
Би түүнийг намуухан салхины аясаар үл мэдэгхэн найгах өтгөн саглагар бургасны зөөлөн шивнээ, түүний мөчир салаа дамжин шулганах борхон болжморын уран жиргээ, туналзан урсах голын харгиа, алсад цэнхэртэн дүнсийх уулсыг сэтгэл оюундаа шингээх мэт харж суухад нь “Би чамд гайхмаар ч гэх үү, баярламаар ч гэхээр юм уу нэг үг хэлэх үү” гэхэд минь тэгээч гээд дүрлэгэр алаг нүдээрээ цоо ширтэх мэт сүрхий харахад нь “Би хүүхэдтэй болчихжээ” гэсэн чинь мань эр ийм үг сонсонгуутаа “Нээрээ юү” гээд тэврээд авахад нь “Би чамдаа яалаа гэж худлаа хэлэхэв дээ” гэнгүүт “Миний хань ямар гоё юм бэ” гээд хүзүүдэн тэвэрч нүүр нүд, хүзүү хоолойгүй үнсэнгүүтээ гэдсийг минь илж байснаа ухасхийн босч “Би, бид хоёр хүүхэдтэй боллоо. Ямар гоё вэ. Амраг сэтгэл, аз жаргал мандтугай” гээд л үсэрч цовхорч голын хөвөө дагаад гүйчихсэн. Тэгэхэд мөн ч их баярласандаа хөөрхий минь.
Ийм л бодол тархи толгойд нь амьд мэнд уулзаж учирч байгаа юм шиг аятайхан байснаа сүүлдээ өөрөөсөө айх шиг болж энэ тухайгаа ээждээ аминчлан хэлжээ. Эх нь ийм үг сонсоод “Хэн ч гэсэн үхсэнийхээ хойноос үхэх биш. Өөд болсон хүний хойноос их гуниж, гутарч санаж мөрөөдөөд байвал тэр хүндээ бас ар гэр, үр хүүхдэд нь муу юм авчирдаг юм. Тийм болохоор сэтгэлээ чангалж яв. Буян их үйлд. Ээж нь маргааш нэг хүнтэй уулзаж учир байдлыг мэдье” гэжээ. Ээж нь элдэв юмыг мэргэ төлгөөр мэдэж аргалдаг ном эрдэмтэй гэгддэг өвгөн ламтанд бараалхаж энэ тухайгаа айлдвал “Эхнэр хүүхдээ их бодож санаж байгаад өөд болсон юм байна. Иймэрхүү байдлаар их удвал сүнс сүүдэр нь хоргодож байгаад буруу төрлөө олж гай барцад тарих нигууртай юм байна. Ийм болохоор энэ номуудыг гандангийн лам нараар уншуул. Би ч чадах ядахаараа оролдоод үзье. Хэрэв сайн төрлөө амархан олвол баруун урд зүгт танайханы ойрын хүнд хүү болон төрөх хувь төөрөгтэй юм байна” гэжээ.
Ээж нь тэр өдөртөө өвгөн ламтны айлдсаныг ёсоор болгосоноос хойш талийгаачийн дүр төрх, байр байдал Тунгалагийн зүүдэнд орохоо больж жилийн дараа нагацын нь охиноос Чойжилтой үйлийн үргүй адилхан хүү төрсөн гэдэг. Хүн хүний хорвоо, хувь тавилан заяа төөрөг ийм л байдаг ажээ.
