Шатрын спортын их мастер Б.Мөнгөнтуул улсынхаа нэрийг дэлхийд мандуулж яваа залуу тамирчдын нэг билээ. Тэрээр таван настайгаасаа эхлэн аавыгаа дагуулан уралдаан тэмцээнд оролцсон гэдэг. Түүний аав төдийгүй ээж Л.Наранцэцэг нь шатрын спортын мастер цолыг хүртсэн нэгэн аж. Их мастер маань ойрдоо удахгүй болох тэмцээндээ бэлтгээд тун завгүй байгаа юм байна. Түүнтэй уулзах үед тэрээр “Энэ шатар чинь миний ажил учраас байнга бэлтгэл хийхгүй бол болдоггүй” хэмээн инээмсэглэн ярьж суусан юм. Ингээд Б.Мөнгөнтуулын ярилцлагыг хүргэж байна.
-Ярилцах урилгыг маань хүлээн авсанд баярлалаа. Сүүлийн үед та юу хийж байна даа. Энэ талаар хоёулаа яриагаа эхэлье.
-Сүүлийн үед Монголдоо суурин амьдарч байна. Би өөрөө “Алдар” спорт хороонд харьяалагддаг. “Алдар” спорт хорооны мэргэжлийн тамирчин. Яг одоогоор удахгүй болох тэмцээндээ бэлтгээд байж байна.
-Хамгийн сүүлд та ямар тэмцээн уралдаанд оролцож, ямар амжилтууд гаргав?
-Ер нь энэ жил би нийтдээ найман тэмцээнд оролцлоо. Эдгээрээс дөрөвт нь түрүүлж, хоёр мөнгөн медаль авсан. Хамгийн сүүлийн тэмцээн гэвэл өнгөрсөн 8-р сард Энэтхэгт болсон эмэгтэй их мастеруудын тойргын тэмцээнд урилгаар оролцож, хоёрдугаар байрт орсон. Мөн ийм төрлийн тэмцээн өнгөрсөн 6-р сард болж тэрэнд түрүүлж алтан медаль авсан.
-Ойрын үед олон улсын чанартай шатрын томоохон тэмцээн болох уу? Та түүнд оролцох уу?
-Удахгүй 9-р сарын 22-нд олон улсын шатрын олимпиад Гүржийн Батуми хотод болно. Тэр тэмцээнд оролцох гээд мэдүүлгээ өгчихсөн байгаа. Энэ тэмцээн хоёр жилд нэг удаа болдог олон улсын шатрын холбооны хамгийн том тэмцээн. Энэхүү тэмцээн нь багийн системээр явагддагаараа онцлогтой. Уг тэмцээнд манай улсаас эмэгтэй тав, эрэгтэй тав нийтдээ 10 тамирчин оролцоно. Одоогоор уг тэмцээнд оролцох гээд бусад тамирчидтайгаа цуг бэлтгэлээ хийгээд явж байна.
-Монголд болсон шатрын тэмцээнүүдээс сонирхуулбал?
-Ер нь Монголд болж буй шатрын бүх тэмцээнүүдэд би бүгдэд нь тогтмол оролцож байгаа. Энэ жилийн хувьд улсын аварга шалгаруулах тэмцээн болон хагас шигшээ тэмцээнүүдэд тоглож түрүүллээ. Мөн олон улсын “Монголиа Опен” тэмцээд оролцож хоёрдугаар байранд орсон. Удахгүй Фиде мастер З.Бямбаагийн нэрэмжит шатрын тэмцээн Дархан хотод болно. Түүнд бас оролцохоор бэлтгэлээ хангаж байна.
-Ер нь таныг хэн анх шатрын спортод ингэж хайртай болгосон бэ? Энэ талаараа ярихгүй юу?
-Би анх таван настайдаа шатар тоглож сурсан. Манай аав өөрөө дэд мастер цолтой шатарт дуртай хүн байлаа. Аав маань өөрөө хойно Орост шатар сурч, их сургуулийнхаа багш нартайгаа шатар тоглодог байсан юм билээ. Анх аав маань бидэнд шатар зааж өгч байхад би таван настай, ах маань долоотой байсан. Тухайн үед аав намайг жоохон байна гэж бодоод шатар зааж өгье гэж бодоогүй юм билээ. Харин би аав ах хоёрыгоо шатар тоглож байхад хажууд нь харж байгаад шатрын нүүдэл сурсан.
Гэхдээ ах яваандаа шатар нэг их тоглоогүй, харин би хүүхдийн ордонд шатрын дугуйланд явж энэ спортоо хаялгүй өдий хүрсэн гэж хэлж болно. Тэр утгаараа өнгөрсөн хугацаанд миний шатар сайн тоглож ирсний гавьяа нь аавийн минь ач буян гэж хэлэхэд нэг их буруудсан болохгүй. Өөрөөр хэлбэл шатрын спортын миний анхны дасгалжуулагч гэвэл аав минь байлаа. Тэр үүднээсээ аавынхаа нөлөөгөөр л энэ спортод анх хөл тавьсан даа.
-Танай гэр бүлийнхнийг бүгдээрээ шатарчин хүмүүс байдаг гэж сонссон. Энэ үнэн үү?
-Аав өөрөө ярихдаа шатрыг их хожим сурсан гэж ярьдаг. Манай аав математикийн багш мэргэжилтэй тэнхмийн багш нартайгаа байнга тоглодог байсан гэсэн. Тэгээд хамгийн түрүүнд том эгчид шатар тоглохийг заасан. Эгч маань оюутан болтлоо тоглож байгаад больсон. Тэгээд дараа нь ахад заасан ч удаан тоглоогүй. Тийм болохоор яг гэр бүлээрээ бүгдээрээ шатарчид гэвэл арай биш байх.
-Монголын шатарчдыг оюуны маш өндөр чадавхитай гэж ярьдаг. Тэр утгаараа манай улсад шатрын спорт хэр хурдацтай хөгжиж байна вэ? Мөн цаашдаа энэ спорт хэр хөгжинө гэж та боддог вэ? Энэ талаархи таны бодол санааг сонсоё.
-Ер нь манай улсад шатрын спорт маш түргэн хурдацтай хөгжиж байна. Жишээ нь миний үед өсвөрийн шатрын тэмцээнд маш цөөхөн хүүхэд оролцдог байсан бол одоо өсвөрийн шатрын улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд мянга гаруй хүүхэд оролцож байна.
Мөн маш олон хүүхэд энэ спортоор хичээллэж, шатрын клубууд ч олноор нээгдэж байгаа нь дээрх үзүүлэлтийг хангаж байгаа тоо баримт юм. Дээр нь манай улс удахгүй шатрын 10-дах их мастертай болох гэж байгаа нь шатрын спорт манай улсад асар богино хугацаанд эрчимтэй хөгжиж байгаагийн илрэл гэж үзэж байна.
-Таныг шатрын сургалт явуулж байгаа гэж сонссон юм байна ?
-Би өнгөрсөн нэгдүгээр сараар дөрвөн сар хүртэл 3 сарын шатрын сургалт явуулсан. Тэр нь улсын аварга, ази тивийн аварга, сурагчдын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцох хүүхдүүдийн бэлтгэлд зориулсан шатрын сургалт. Энэ сургалтаар би дээрх тэмцээнүүдэд оролцохоор бэлтгэж буй хүүхдүүдэд шатрын гүнзгийрүүлсэн түвшний хичээл зааж, тэдэнд олон улсын тэмцээнд оролцоход нь тусалсан гэж хэлж болно.
Яг одоогоор дугуйлан ажиллуулаад өөрийн гэсэн шавьтай арай болоогүй л байна. Яагаад гэвэл би өөрөө ойрын хэдэн жилдээ зодог тайлалгүй шатраа үргэлжлүүлэн тоглоно гэсэн бодолтой байгаа. Яг хоёуланг нь зэрэгцүүлээд явья гэхээр арай цаг зав амжихгүй байна. Гэхдээ удахгүй ирэх өвлөөс дахиад хоёр гурван сарын шатрын сургалт явуулж магадгүй.
-Ер нь таны ажигласнаар манай хүүхэд залуучууд шатрын спортыг хэр их сонирхож байх шиг байна?
-Ер нь манай хүүхэд багачууд шатрын спортыг маш их шимтэн сонирхож байгаа нь надад ажиглагдсан. Бас аав ээж, эмээ өвөө нь ч гэсэн шатрын спортод маш их ач холбогдол өгч байна. Тэгээд шатар тоглож байгаа хүүхдүүдийг харахад миний үеийг бодоход арай өөрчлөгдсөн байна лээ. Намайг бага байхад хүүхдүүд шатрын спортоор хичээллэхдээ хичээл сургууль болон шатрын спорт хоёроо хоёуланг нь зэрэг амжуулаад болоод байдаг байсан.
Харин өнөөгийн зарим хүүхдүүдийг харж байхад шатрын спортдоо хэт их анхаараад хичээл номоо орхигдуулах хандлага байна уу даа гэж надад санагдсан. Энэ нь хэдийгээр тэмцээн уралдаанд өндөр амжилт үзүүлхэд сайн нөлөөтэй байж болох ч хичээл номоо орхигдуулах нь буруу.
-Манай улс ер нь чансаагаараа дэлхийд хэддүгээр ордог вэ?
-Яг улсаараа бол манай улс дэлхийд 58-р байрт ордог. Бүхэлдээ олон улсын шатрын холбоонд 190 орон багтдаг. Тэндээс 58-р байрт ордог гэхээр манай улс дунджаас дээгүүр байранд ордог гэсэн үг.
-Тэгвэл манай тамирчдыг олон улсын шатрын тэмцээнд оролцож эхлэх үеэс өнөөдрийг хүртэлхи хугацаанд чансаа нь хэр дээшилсэн бол? Ер нь олон улсад манай шатарчдыг хэр үнэлдэг вэ?
-Мэдээж манай тамирчдын чансаа олон улсын чанартай тэмцээн уралдаанд оролцож эхэлсэн тэр үеэс хойш өнөөдрийг хүртэлхи хугацаанд нэлээдгүй дээшилсэн гэж бодож байна. Гэхдээ энэ чансааг олон улс, тив дэлхийн шатрын холбооноос тогтоож гаргадаг болохоор маш богино хугацаанд өндөр амжилт үзүүлнэ гэдэг бол хэцүү зүйл.
Одоо бол манай тамирчдын чансаа өндөр болж байна, залуу хүүхдүүд олон улсын тэмцээн уралдаанд их явдаг болж, тэр үүднээсээ ойрын ирээдүйд манай шатарчид тив дэлхий олон улсын уралдаан тэмцээнүүдээс олон медаль авчирна гэдэгт огтхон ч эргэлзэхгүй байна.
-Дэлхийд аль орны шатарчид хамгийн хүчтэй өрсөлдөгчид байдаг вэ?
-Ер нь эмэгтэй шатарчдаас Хятадын шатарчид дэлхийд хамгийн хүчтэй өрсөлдөгчид хэвээр байгаа. Дээр нь Орос, Гүрж, Украин, Энэтхэг гэх мэт өөр олон орны тамирчид хүчтэй өрсөлдөгчдийн тоонд орж байна. Казахстан ч гэсэн сайжирч байгаа гэж хэлж болно. Гэхдээ яг өнөөгийн дэлхийн шатрын гол тоглогчид гэвэл Хятад,Орос,Украины шатарчид байгаа. Тэд л өнөөдөр дэлхий дээр аваргын алтан титмийн төлөө өрсөлдөж байна.
-Та өмнө нь олон улсын шатрын томоохон тэмцээн уралдаанд оролцож байхдаа тив дэлхийн алдартай тамирчид тухайлбал Майя Чибурданидзе, Гарри Каспаров зэрэг өндөр чансаатай шатарчидтай уулзаж байв уу? Тийм хүмүүстэй холботой байдаг уу? Энэ талаараа сонирхуулаач?
-Би Майя Чибурданидзег бол маш сайн танина. Манайд 2010 онд олон улсын шатрын Гран При тэмцээн болж байх үед ирж тоглож байсан. Намайг өөрөө сайн мэднэ. Өөрөө их гоё ааштай хүн байдаг юм билээ. Монгол ч гэсэн өөрт нь их таалагдаж, их сэтгэл өндөр буцсан. Харин нэрт шатарчин Гарри Каспаров, Вишванатан Ананд нарын хувьд ойроос харж байснаас яг ойртож танилцаж байсангүй.
-Манай шатрын холбоо, дэлхийн шатрын холбоотой хэр сайн харилцаа холбоотой ажиладаг вэ?
-Манай шатрын холбооны Ерөнхийлөгчөөр Ц.Сайнбаяр багш ажиллладаг. Ц.Сайнбаяр гуайн хувьд К.Илюмжиновийн туслахтай цуг нэг ангид сурж байсан юм билээ. Бас Москвад Олон улсын харилцааны сургуульд сурч байхдаа К.Илюмжиновтой паралель ангид байсан гэсэн. Тэр үүднээсээ манай шатрын холбооны ерөнхийлөгч Кирсан Илюмжиновтай маш сайн харилцаатай байдаг. Гэхдээ удахгүй шатрын олимпиадын үеэр дэлхийн шатрын холбооны ээлжит хурал болно.
К.Илюмжинов өөрөө дахиж нэр дэвшихгүй гэдгээ албан ёсоор мэдэгдсэн. Миний бодлоор Кирсан Илюмжинов өөрөө халимаг хүн болохоор манай шатрын холбооныхонд арай илүү элэгтэй ханддаг юм шиг надад санагддаг. Тэр ч бүү хэл К.Илюмжинов намайг нэг удаа өөрийнхөө урилгаар олон улсын Гран при тэмцээнд оролцуулж байсан.
-Та тэмцээн уралдаанд оролцохдоо санхүүгийн асуудлаа яаж шийдвэрлэж байна вэ?
-Манай улс 2002 оноос 2006 он хүртэл шатрын үндэсний шигшээ багтай байлаа. Тэр утгаараа тамирчид маань тэмцээн уралдаанд оролцохдоо бүх юмаа улсаараа даалгаад явдаг байсан. Тэгээд шатрын шигшээ баг маань 2016 онд татан буугдаж, зардал мөнгөө улсаасаа даалгах боломжгүй болсон. Миний хувьд ойрын нэг хоёр жилд болсон бүхий л олон улсын томоохон тэмцээнүүдэд өөрийн хувийн зардлаар оролцсон. Яг үнэнийг хэлэхэд спонсор хайгаад явахад тийм ч амар олддогүй. Зарим байгууллагууд туслана гэж амалдаг ч яг цагаа тулахад алга болчихдог. Уул нь БСШУЯ миний байдлыг ойлгож тусалж дэмжинэ гэсэн боловч одоогоор тодорхой тусалсан зүйл алга л байна.
-Шатрын спортоор хичээллэснээр хүний оюун ухаан хэр хөгждөг бол?
Ер нь бол маш их хөгждөг. Жишээ нь хүмүүс надад хэлж байсан. Шатрын спортоор хичээллэдэг манай ангийн хүүхдүүдийн дунд ганц ч хулиган байдаггүй, дийлэнх нь сурлага сайтай хүүхдүүд байдаг гэж. Тэр үүднээсээ хүний оюун ухаан болоод хүмүүжилд нь их эерэгээр нөлөөлдөг байх гэж би боддог юм.
-Шатрын олон улсын их мастер хүний хувьд шатрын спортоор хичээллэх гэж буй хүүхэд залуустаа та юу гэж зөвлөмөөр байна ?
-Эцэг эхчүүд хүүхдээ шатрын спортод өгөхдөө ирээдүйд яг шатарчин болгох гэж байгаа юу гэдгээ сайн бодох хэрэгтэй. Мэдээж хүүхэд болгон энэ спортоор хичээллэх нь сайхан боловч хичээл номоо орхигдуулж болохгүй шүү гэдгийг сайн ойлгох хэрэгтэй гэж хэлмээр байна. Спорт гэдэг маань өөрөө үргэлж ялаад байдаггүй, ялагдах үе бас бий. Тийм болохоор шатраа тоглохоос гадна хичээл сурлагандаа бас анхаараарай гэж захья. Гэхдээ энэ миний хувийн бодол шүү.
Цаг зав гарган ярилцсанд танд баярлалаа. Таны цаашдын ажил үйлст амжилт хүсье.
