МАХН-ын дарга Н.Энхбаяртай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Одоогийн мөрдөгдөж байгаа Эрүүгийн хуулиар таны ялтайд тооцох хугацааг өршөөлд хамруулснаар тэглэх боломжгүй. Харин ирэх есдүгээр сарын 1-нээс хэрэгжих шинэ Эрүүгийн хуулиар ийм байдал алга болно гэж УИХ-ын дарга З.Энхболд таны талаар байр сууриа илэрхийлсэн байгаа. Таны байр суурийг сонирхъё?
-Өршөөлийн хууль 2009, 2015 онуудад гарсан. Энэ хоёр хуулиар одоогийн мөрдөгдөж буй Эрүүгийн хуультай холбоогүйгээр миний асуудлыг зохицуулчихсан байхгүй юу. Тэгэхээр энд Эрүүгийн хуулийг оруулж ярих ямар ч шаардлага байхгүй. Шинэ, хуучин аль аль нь хамаагүй. Батлагдан хэрэгжсэн хоёр өршөөлийн хуулинд миний асуудал бүрэн зохицуулагдсан гэж дахин хэлмээр байна.
-Өршөөлийн хуулиар үндсэн болон нэмэгдэл ял өршөөгдөж, ялтай байдал нь үлдэх юм биш үү?
-Монгол Улс 2009 оны Өршөөлийн хуулийн 4.4-өөр над шиг хүчээр тулгагдаад ял авчихсан иргэдээ өршөөн хэлтрүүлчихсэн. Шүүхийн шийдвэр ч ингээд гарчихсан. Би 262.2-оор ерөөсөө ял эдлээгүй. Хэрвээ ял эдэлсэн бол ялтай байдал үүснэ. Би энэ зүйл ангиар нэг ч секунд ял эдлээгүй учраас Цагдаагийн байгууллагынхныг \”Та нар буруу ойлгоод байна аа. Эсвэл дээрээс өгсөн даалгавраар мушгин гуйвуулаад байна” гэхээр тэд худлаа будлиад \”Тийм, тийм. Та үндсэн болон нэмэгдэл ял, нэмэгдэл ялаас өршөөн хэлтрүүлэгдсэн. Гэхдээ ялтай байдал чинь үргэлжилж байгаа” гээд захиалгын юм яриад суугаад байна. Ингэх ямар ч үндэслэл байхгүй. Амьтнаар бол толгой, цээж, сүүл гэсэн гурван хэсгээс бүрдэж байна гэж үзвэл нийтэд нь өршөөнө гэж хуулиа баталчихаад Н.Энхбаярт тэр хууль үйлчлэх болохоор зөвхөн толгой, цээжийг нь өршөөнө гээд байгаа юм. Тэр сүүл тань амьтнаа дагаад явах ёстой биз дээ. Сүүлнээс нь одоо зүүгдчихээд явуулахгүй, хуулиа мушгин гуйвуулж тайлбарлахаа болих хэрэгтэй. Үүний гол зорилго ерөөсөө л Н.Энхбаярыг сонгуульд оруулахгүй байх.
-Таны хэлснээр өөрийг тань сонгуульд оролцуулахгүй байх зорилготой акцууд хийгдсээр байна. Хувь хүнийхээ үүднээс та \”Би сонгуульд оролцохоо болилоо. МАХН-ыг л дэмжчих” гэж хэлчихэж болдоггүй юм уу?
-Яагаад би сонгуульд өрсөлдөж болохгүй гэж. Яагаад эд нарын үйлдэлд унаж, би тэгвэл болилоо гэж хэлэх ёстой юм. Миний эрхийг хамгаалсан Үндсэн хууль гэж байна. Би сонгогчийн хувьд сонгох эрхтэй. Нэр дэвшигчийн хувьд сонгогдох эрхтэй. Энэ заалт Н.Энхбаярт үйлчлэхгүй гэж хуульчлаагүй биз дээ. Тэгвэл Үндсэн хууль, Өршөөлийн хуулиа Н.Энхбаярт зориулаагүй. Бусад хатуу хуулиудыг зөвхөн Н.Энхбаярт зориулсан гээд биччих л дээ. Тэгвэл би ойлгоно ш тээ. Тэгвэл би таны хэлдгээр Н.Энхбаярт зориулсан хууль байгаа юм чинь сонгуульд оролцохгүй гэж хэлье л дээ. Ингэж бичээгүй учраас би сонгуульд өрсөлдье, ард түмэн сонгох эсэхээ өөрсдөө шийд гэсэн байр суурьтай байгаа. Түүнээс би сонгогдоно гэж 100 хувь хэлж чадахгүй. Сонгогдохгүй гэж бас хэлж чадахгүй. Хамгийн гол нь сонгогдох эрхээ эдлэхийн төлөө л тэмцэж байна.
-Таны энэ тэмцэл, хуулийг тайлбарлаж буй байдлаас тань МАХН-ын гишүүд залхаж, намаасаа татгалзаж байна гэж зарлах боллоо?
-МАХН-аас гарсан гишүүд байхгүй шүү дээ. Яахав, ганц хоёр урвагч гарч л байна. Тэр бүхний араас бид тоож, яриа хөөрөө үүсгэхгүй. Огт манай намын биш хүмүүсийг зориуд МАХН-аас гарч байгаа байдлаар жүжиг тоглуулсан явдал ч гарлаа. Саяхан мэдээлэл хийсэн улсууд л гэхэд МАХН-ын анхан шатны байгууллагад ч бүртгэлгүй юм билээ. Тийм улсууд мэдээлэл хийгээд \”Н.Энхбаяраас залхаж байна. О.Баасанхүү ийм тийм” гэх зэргээр дураараа ярьж яваа.
-СЕХ-ноос таныг сонгуульд оролцуулах боломжгүй гэдгээ мэдэгдлээ. Тэгэхээр та өлсгөлөнгөө үргэлжлүүлэх үү?
-Яахав, би өлсөөд сууж болно. Энэ бол нэг их хүнд асуудал биш. Гэхдээ өлсөөд суухад ард түмэн бодьтой мэдээлэл авч чадахгүйд хүрнэ. Нэр дэвшигч нар маань даргыгаа дэмжээд өлсөх хэрэгтэй байдаг. Ингээд суугаад байхаар тойргийн ажил нь хоцрох зэргээр үүсэх хүндрэлүүд байна. Нөгөө талаас би намын даргынхаа хувьд нэр дэвшигчдийнхээ тойрог дээр очиж ажиллах үүрэгтэй. Ард түмэнтэйгээ уулзаж, санаа бодлыг нь сонсох хэрэгтэй. \”Ирээч ээ. Н.Энхбаяр аа, миний хүү наашаа хүрээд ир. Юу болоод байгааг хэлээд өг” гээд Дорнод, Баян-Өлгийгөөс хүртэл дуудаад байдаг. Тийм болохоор би явах шаардлагатай тулдаг. Энэ бүхнээ тооцож, тэмцлийн оновчтой хэлбэр сонгоно. Өлсгөлөн бол тэмцлийн нэг л хэлбэр. МАХН-д элсээд, нэр дэвшээд явж байна гэдэг чинь өөрөө маш том тэмцлийн хэлбэр. Бусад намуудад бол хээл хахууль дээр энэ байдал үндэслэгдэж байна. Тиймээс бид тэмцлээ тууштай явуулна. Бидний тэмцэл 2016 оны сонгууль хүрээд зогсчихгүй. Монголд хэзээ жинхэнэ ардчилал тогтоно, тэр хүртэл МАХН тэмцлээ үргэлжлүүлэх болно.
-МАХН сонгуулийг ажиглахаар ирсэн Олон Улсын төлөөлөгчидтэй хэлэлцүүлэг зохион байгуулсан. Уг хэлэлцүүлгээр ямар асуудлууд яригдсан юм бол?
-Сонгуулийг ажиглахаар ирсэн Олон Улсын төлөөлөгчид бидэнтэй хийсэн уулзалтаа хэвлэл мэдээллээр битгий сурталчлаарай гэсэн. Мэдээлэл өгөхөд, тэдний зүгээс биднийг ярьсан асуудлуудаа бичиг цаасанд буулгаад, орчуулаад өгөхийг хүссэн байгаа. Эдгээр төлөөлөгчид хуулийн багаараа судлуулаад, дүгнэлт гаргах юм билээ. Тиймээс бид гомдолтой байгаа асуудлуудынхаа хүрээнд мэдээлэл бэлтгэж өгөхөөр ажиллаж байна. Мэдээллүүдээ өгөөд эхэлсэн байгаа.
Ж.Мядагбадам
Эх сурвалж: МАХН