“Хэнтий аймгийн Цэнхэрмандал суманд 5-р сарын 4-нд хаврын бүсийн бага гурван насны хурдан морины уралдаан болох гэж байна” гэж цахим сүлжээнд тавьжээ.
Үүнээс үзвэл “Хаврын бүсийн бага гурван насны хурдан морь” гэж тусгайдаа байх нь л дээ. Сэтгүүлч, уяачид монгол хэлээ ийнхүү мохоож хог новш шиг бузарлаж байна. За жаахан зөөлрүүлээд задалбал “хаврын бүс, зуны бүс, намрын бүс, өвлийн бүс” гэж байх нь л дээ. Ханхалзсан уяачдын “хаврын бүс” гэдэг нь лав салхи сийгэхээргүй өргөн мөнгөлж алтадсан сүрхий л эд байгаа болов уу.
Тэгээд цаашилбал “бага гурван насны морь” гэж тусгайдаа морь бий болгосон байж таарах нь ээ. “Бага гурван насны морь” гэж бий болгосон юм чинь “том юм уу их гурван насны морь” гэж бас байж таарна аа даа. Ямар морийг бага гурван насны морь гэдэг юм бол доо. Уяачид тийм шинэ үүлдрийн морь бий болгосон юм уу. Эсвэл эрхэм уяачид чинь монгол хэлээ мартчихсан юм уу, хаашаа янзын юм бэ гэж ихэд гайхлаа. Монгол хэлээ мартаагүй бол малчин хүмүүн хэрхэн ярьдгаар хэлж болоогүй юм болов уу.
Бага гурван насны морь гэдэг чинь орчуулгын модон хэл. “Кони трьех малолетних возрастов” гэсэн орос хэллэгийг махчилан орчуулсан хувилбар. Монгол хүний хувьд “Бага гурван насны морь” гэдэг нь тун ойлгомжгүй байна. Даага, шүдлэн, хязаалан юм уу, эсвэл шүдлэн хязаалан, соёолон үрээний уралдаан юм уу бүрхэг. Монголчууд шүдлэн хязаалан, соёолон үрээ гэж ярьдаг шүү дээ. Түүнээс бус шүдлэн насны морь гэж хэзээ ч хэлж ярьдаггүй юм. Хязаалан үрээ л гэдэг биз дээ. Манай энэ чинь соёлон үрээ шүү л гэж ярьж байдагсан. Шүдлэн насны морь шүү гэвэл инээдтэй юм. Нас гүйцсэн адууг морь гэнэ. Бүдүүрч нас гүйцээгүй адууг үрээ, эсвэл байдас гэдэгсэн.
Манай энэ шүдлэн морь гэж өнөө үеийн мал мэддэггүй уяачид хэлдэг байх нь дээ. Шүдлэн үрээ, хязаалан үрээ, соёолон үрээ л гэнэ шүү дээ. Энэ чинь малчин, малын зах зух мэддэг хүмүүний хувьд нарийн ялгаж тодорхойлж буй хэллэг. Монгол хэл шүдлэн үрээ гэж хэлдгээрээ үгийн баялагтай нь илэрч буй юм. Хурдан шүдлэн үрээний уралдаан гэж хэлэхэд гоё баймаар юм. Эсвэл хурдан шүдлэнгийн уралдаан гэхэд ойлгомжтой шүү дээ. Шүдлэн, хязаалан, соёолон гэсэн хэллэг чинь битүүдээ насы нь давхар ойлгуулж буй юм шүү. Гэтэл шүдлэн насны морины уралдаан гэж завааруулж монгол хэлээ булингартуулж байна.
“Хэнтий аймгийн Цэнхэрмандал суманд бүс нутгийн хурдан даага болон шүдлэн хязаалан үрээний уралдаан болно” гэхэд болмоор мэт. Хэзээ болох талаар сар өдрийн хугацаа заачихсан байна. Гэтэл ахиад бас “хавар” гэсэн хугацаа заасан үгийн хэрэг юун?
Уяачид малын зүс, им тамга, нас мэддэг бол тэр хэлээ зажилсан сэтгүүлчдэд ойлгуулж хэлж тайлбарлаж баймаар юм. Эсвэл уяачдын зөв ярьсныг сэтгүүлчид бохирлож гутаагаад байна уу. Монголчууд цөөхөн ч гэсэн монгол хэлтэйгээ үлдвэл зүгээр ээ дээ.
