Богд Зонховын их дүйчэн буюу Зулын 25-ны их дүйчэн өдөр арваннэгдүгээр сарын 25-ны даваа гаригт тохионо. Дүйчэн өдрийг угтан МБШТөв- Гандантэгчэнлин хийдээс зохион байгуулах үйл ажиллагааг танилцуулав.
МБШТөв- Гандантэгчэнлин хийдийн нийгэм олон нийт хариуцсан тэргүүлэгч, гэвш лам А.Батцэнгэл “Энэ жилийн зулын 25 өдрөөр МБШТөв- Гандантэгчэнлин хийдэд Богд Зонховын олон сургаал номлолын охь шим болсон “Эрдэм бүхний суурь” хэмээх номыг МБШТөв- Гандантэгчэнлин хийдийн дэд хамба гавж С.Гантөмөр айлдана.
Энэ номын айлдварт сууснаар Богд Зонхов ямар сургаал айлдсан, бид амар амгаланд хүрэхийн тулд хэрхэх ёстой юм, сөрөг сэтгэл хөдлөлийг арилгахын тулд ямар арга замыг дагаж мөрдөх ёстой, юуг эрхэмлэх, юуг тэвчих шаардлагатай зэргийг мэдэж авна. Өөрөөр хэлбэл бурхны шашны зам мөрийг бүхэлд нь тайлбарладаг чухал номыг айлдана.
Ердийн үед сэтгэлдээ төдийлөн анхаарал хандуулж чадахгүй зөнд нь орхидог бол энэ өдөр нар мандахаас өмнө энэ сахилыг аваад дараа өдрийн нар мандах хүртэл нэг өдрийн турш дотоод сэтгэлээ хянана.
Мөн энэ сарын 25-ны өдрийн 07:00 цагт Тэгчинсожин буюу Тэтгэх ариусахуйн сахил хүртээнэ. МБШТөв- Гандантэгчэнлин хийдийн Тэргүүн хамба хүртээх энэхүү нэг өдрийн санваарын гол утга учир нь нэг өдрийн турш дотоод сэтгэлээ анхаарч хянахад оршдог. Ердийн үед сэтгэлдээ төдийлөн анхаарал хандуулж чадахгүй зөнд нь орхидог бол энэ өдөр нар мандахаас өмнө энэ сахилыг аваад дараа өдрийн нар мандах хүртэл нэг өдрийн турш дотоод сэтгэлээ хянана гэсэн үг. Уур хилэн гэх мэт сөрөг сэтгэл хөдлөл бидний амгалан тайван байдлыг алдагдуулдаг. Бид ийм муу сэтгэгдлүүдийг дотоод сэтгэлээ хянаж байж л зогсооно, арилгана. Хүмүүс урт удаан хугацааны турш дотоод сэтгэлээ хянаж сахил сахихаас халширдаг бол нэг өдрийн сахил сахихад олон хүн зоригтойгоор авдаг үзэгдэл их бий.
Дүйчэн өдрийн ёслолын үйл ажиллагаа 15:00 цагт эхэлнэ, үүний дараа Жанрайсаг дацангийн хийдээс галын тахилга хийнэ. Энэ галын тахилгын уншлага номыг монгол хэлээр уншина. Хүрэлцэн ирсэн сүсэгтэн олон хамтдаа монгол хэлээр ном хурах юм. Дараа нь зул өргөх ёслол болно. Урьд өмнө Богд ламын нирваан дүрийг үзүүлсэн энэ өдөр нийтээрээ зул өргөж өдөр мэт гэгээ гарсан гэдэг түүхтэй. Түүнээс хойш Монголчууд бид энэ өдрийг онцгойлон анхаарч зул өргөдөг уламжлалтай. Ялангуяа малчин ард түмэн Зулын 25-наас өмнө өвлийн хүнсээ бэлдээд, малынхаа бөөрний өөхийг хайлуулж тэр тосоор нь зул өргөж, малынхаа хойноос буян үйлддэг байсан уламжлалтай.
Төр түмний их шүтээн Жанрайсэгийн өмнө зул өргөх ёслол болно. Түүний дараа мэгзэм уншиж гороо эргэнэ. Үдэш 22:00 цагт Гандантэгчигтэн хийдийн хоёр дуганд явж буй хурал гадаалахаар бүх лам нар нийлж Очирдарийн дуганы өмнө энхтайвны мандал өргөх үйл ажиллагаа болно. Буддын шашинт сүсэгтэн олон та бүхнийг урьж байна” гэлээ.
Мөн тэрбээр Их дүйчэн өдрийн утга учрын тухай “Бурханы шашны онцлог нь маш олон номыг үзэж суралцаж, тэдгээр номоо бодож бясалгаж анхааран авлага хийдэгт оршдог. Мэдлэг дээр суурилсан шашин гэж ойлгож болно. Амар амгаланд, гэгээрэлд хүрэх бүхий л арга замыг заасан бурхан багшийн сургаал номлолыг их хөлгөн, бага хөлгөн, судрын ёс, тарнийн ёс гэж олон янзаар ангилдаг.
Эдгээр сургаал номлолыг бүрэн гүйцэд судалдаг, судлахдаа эртний Энэтхэгийн Наландагийн уламжлал дагуу судалдаг энэ арга зүй бол Богд Зонховын үндэслэсэн гэлүгва урсгал. Монголчууд нийтээрээ “шарын шашин” хэмээдэг.
Коммунизмын үед шарын шашныг “бурангуй шашин” гэх мэтчилэн элдэв янзаар доромжилсон үзэл суртал их хийжээ. Үүний улмаас шарын шашин гэж их буруу хэвшмэл ойлголт үүссэн. Үнэндээ Богд Зонховын үндэслэсэн энэ шарын шашин бол бурхны шашны олон уламжлалуудаас хамгийн сонгодог нь юм. Мөн барууны зарим судлаачид дутуу судалсны үндсэн дээр “Ламайзм” гэх мэт буруу ойлголтууд ч гарсан.
Монголчууд эрт дээр үеэс бурхны шашинг шүтэж ирсэн. Хожмоо Богд Зонховын Гэлүгва уламжлал дэлгэрснээр урт удаан хугацаанд үндэстнээрээ шүтэж дээдэлж ирсэн түүхтэй. Ийм сайхан уламжлал, түүхтэй холбоотой Их Дүйчэн өдөр тэмдэглэх гэж байгааг тайлбарлах нь зүйтэй” гэж онцоллоо.
