Та бүхэн БНАСАУ-д Монгол хатны бунхан байдаг талаар сонссон байх. Хатны түүхийг сонссон хэн ч нулимс унагаж, энэ ард түмэнд гүнээ талархах сэтгэл төрдөг болов уу. Солонгосын түүхэн дэх 31 дэх хаан Гоу Миний их хатан болох Ванги буюу Ванчен хэмээх Монгол хатан түүхэн угсааны Солонгос дахь гурав дахь харийн хатнаар өргөмжлөгдсөн байдаг. Солонгосын Гоу Мин хаан 18 насандаа Монгол нутгаас эхнэр сонгосон нь Ванги байсан гэдэг. Гоу Мин 1351 -1374 буюу 19-45 насандаа Солонгосын хаан ширээнд заларч байжээ. Ванги хатан 13 насандаа Монголоос гарч нэг жилийн дараа буюу 14 насандаа 100 цэрэгтэй Солонгос улсад бэр болон ирж байсан гэдэг. 14 настайдаа 19 настай Гоу Мин хааны их хатан болж байжээ. Ванги хатан нутаг усаа их санаж нутгийнхаа зүг харан өдөржин уйлж суудаг байсан тул хаан Монгол нутгийг нь санагдуулам үзэсгэлэнт сайхан нуур байгуулж, эргээр нь дүүрэн бэр цэцгийг тарьж өгч байжээ. Хаан Ванги хатанд маш их хайртай байсан гэж онцгойлон тэмдэглэсэн байдаг.
Ванги хатан 36 настайдаа төрөхийн хүндрэлээр 1363 онд таалал төгсчээ. Гоу Мин хайртай хатныхаа дурсгалд зориулж арав гаруй жил уг бунхны загварыг өөрөө зохион бүтээн, улсынхаа хамгийн шилдэг бунхан урлаачдаар бариулжээ. Хаан дахиж гэрлээгүй ба өөрийгөө нас барахад хайртай хатныхаа хажууд оршуулахыг хүссэн гэдэг.
Өндөр нь 6.5 метр, бүслүүрийн урт нь 13.70 метр. Булшны доод талд чулуун шал дэвссэн аж. Мөн урд талыг нь боржин чулуугаар хийж бар,бар нь хүч чадлыг, хонины хөшөө нь энэрэнгүй, зөөлөн сэтгэлийг нь билэгдэн бунхныг тойруулан урлуулжээ. Мөн бунхны өмнө талд боржин чулуугаар хийсэн хоёр метр гаруй өндөртэй, дэнлүү хэлбэртэй хоёр ширхэг гэрэлт цамхаг байрлана. Уг булш нь Хойд Солонгосын нэлээд боловсронгуй булшны онцлогийг харуулж чадсан бөгөөд өнөөг хүртэл өвлөн ирсэн булшнуудаас хамгийн сайн хадгалагдаж яг өчигдөрхөн мэт хайрлаж хамгаалж ирсэн нь үнэнхүү сэтгэл хөдөлгөж байлаа. Ванги хатныг Хубилай хааны ганц охин, зээ охин гэх ам дамнасан түүх байдаг ч тодорхой мэдээлэл байдаггүй юм байна. Ванги хатан олон дайн тулаанд гар бие оролцож бүгдэд нь ялалт авчирч байсан эрэмгий дайчин, хурц сэргэлэн ухаалаг хатан байжээ. Улс орон нь ухаалаг хатан Вангийн үед ямар ч хааны үеэс илүү амар амгалан байсан гэдэг.
2013 онд энэ бунхныг ЮНЕСКО-гийн дэлхийн өвд бүртгэн авсан байна.
Жич: Бид замдаа Эх хатныхаа түүхийг сонсоод нулимс унагаж явснаа нуух юун. Яг бунхны ойролцоо иртэл нэг туранхай шар нохой зочдоо хүлээж авч буй мэт сүүлээ шарвагануулан эрхлээд сүйд, нүд нь яг хүнийх шиг санагдсан. Бид ч бунхны хажууд очоод уйлах байх л гэж бодтол нохой эрхэлж гүйгээд бодол санааг сарниулж байтал яг энэ цаг мөчтэй давхацсан бас хэдэн Монголчууд Эх хатандаа хүндэтгэл үзүүлээд арц хүж уйгуулж нутгийн тухай сайхан яриа дэлгэж бидний сэтгэл уужирч байлаа. Тариа, тариалалтын үеэр хур бороо ороогүй жаахан гандуу байсан Солонгост биднийг Эх хатныхаа бунханд хүндэтгэл үзүүлээд мордсоны дараа хачин сайхан устай бороо орсныг ч нэмж хэлмээр байна. Энэ бол Монгол хүний уламжлал билэгдэл буюу.
