![\"\"](http://undesten.mn/uploads/posts/2016-09/1475045319_am.jpg "\\"\\"")
Аугаа их гүн сэтгэгч Күнз нэг удаа хэлжээ:. Дусал дусал нэмж аяга дүүрнэ,. аяга аяга нэмж торх дүүрнэ. Торх дүүрсэн байхад тосгон ундны устай гэж. Их олон юм бодогдуулдаг. Монголын нийгмийн байдлын тухай улс төрчид эдийн засагчид төрийн түшмэдүүд яасан их ярив аа. Ярьсаар байх бололтой. Харин сэтгэл мэдрэлийн эмч нар яагаад ярихгүй байна аа.
Хүн хөл гараа өөрийн мэдэлгүй байнга хөдөлгөөд эхэлбэл өвчин тусчээ гэж үздэг.
Манай нийгмийн өнөөгийн байдлын тухай сэтгэл мэдрэлийн эмч нар хааяа дуугардаггүй юм байх даа. Бухимдуу, уур уцаартай болно гэдэг сэтгэцийн өвчний эхлэл. Бид ч олон жил өөрсдийгөө магтсан.. Монголд хүн бол уужуу тайван өгөөмөр, хүлээцтэй, аядуу гэж ,өөр юу юу ч гэдэг билээ. Нийгмийн сэтгэцийн эрүүл мэнд гэж ланжгар шмнжлэх ухаан бий. Одоо машинаас эхэлж ярьвал энэ маш амархан ойлгогдоно.
Тавхан хором хүлээчих юманд хүмүүс яаж чагнаалдана вэ. Зарим нь бүр Үрүүл ээ /рулевой / хуга шаах нь ээ.
Жолоо барьж буй эр эм хөгшин залуу дарга цэрэг хэн гуай ч байсан хотын их урсгалд орвол чагнаал чагнаал чагнаал… Дуут дохиог манай улс шиг замбараагүй хэрэглэдэг газар өөр байдаг л байх гэхдээ манайх хэтэрчээ ээ. Би дуут дохио ихэссэнийг хотын хөдөлгөөн эмх замбараагүй чихэлдэж багтахаа байсан талаас нь биш хүмүүсийн сэтгэц улам бүр ёо ёотой болж байгаа юм биш үү л гэж хэлж байгаа юм. Ажилгүйдэл,ядуу хоосон амьдрал өр шир,,зээл хураамж, бүтэлгүй бизнес, архи дарс тогтворгүй нийгэм, мөнгөний гачаал, маргаашийн төлөөхи түгшүүр үүнээс үүдэлтэй дипресс-сэтгэл гутрал зэрэг нь өдөр болгон дусал дуслаар нэмэгдсээр байдаг. Бас яаруу давчуу ажил, нэгэнт багтаж шингэхээ байсан шаваарал,биеийн өвчин хууч сэдрэл цусны даралт саахарын шижин, зэрэг нь бас л дусал дуслаар нэмэгдэн сэтгэл санаа өвчлүүлж тайван бус амьпрал руу чирсээр. Хүн бүр машинтай болж. Хотын их хөдөлгөөнд хамаг цагаа түгжирч өнгөрүүлнэ. Стрессийн эх машины сигналаар эхэлнэ. Заримд нь бүр ухамсарт бус дадал хэвшил болжээ. Их эрдэмтэн Павловын номонд болзолт ба болзолт бус рефлекс гэж заадаг. Сигнаал нь монголчуудын хувьд болзолт бус рефлексийн хэмжээнд очиж. Хараажаар хоёр машины цаана нэг машин зам хөндөн огтлох хөдпөлгөөн хийж байхад чагнаалдаад л хэлнэ. Хориод секундын дараа хөдөлгөөн хэвийн үргэлжилдэг.Хорин секунд тэчиж тэвчээр байхгүй болжээ. Энэ юув Энэ бол өвчин.
Энгүй их, эзгүй уудам нутагт дураар сэлгүүцэж таавар явсан монгол хүн одоо чихэлдээд багтахгүй болсон хотод хамаг ухаан мэдрэлээ чангалан амь тэмцэж амьдарч байна. Багтаж ядахдаа, машины чагнаалаа орилуулна. Тэр \”чагнаал\” бол монголын бухидал улам газар авч сэтгэцийн өвчлөлд дөхөж байгаа эхлэл. Галзуурахын эх уймраа ч гэж ярьдаг бил үү. Хүний хамгийн эмзэг нарийн эрхтэн бол сэтгэц. Сэтгэцийн эрүүл мэнд асуудалтай болохын эхлэл нь нойргүйдэл. Энэ бол шинжлэх ухаан аль хэдийн нотолсон зүйл.
Монголын нийгэм олон өвчинтэй байна. Элэг хатуурах, яс сийрэгжих, ходоод шархлах, бол хавтгайрсан. Одоо хавдар гэж аймаар өвчин улам бүр ойртлоо Энэ дундаас өвтгөхгүй ч өвтгөөд байдаг нэг өвчин нь сэтгэцийн хямрал түүний эмгэг шинжүүд юм шиг ээ Санамёаргүй шүргэх хөл дээр гишгэхэд галт уул дэлбэрэх шиг уурлацгааж байна. Энэ бол \”сэтгэц мэдрэлийн эрхтэн\” тоормосны шингэнгүй болж байгаагийнх.
Юу ч болоогүй байхад орилж чарлах, хэрүүл өдөх, бүр нохой амьтан мэт хэрэлдэж уралцах, ялих ялихгүй юманд бухимдаж цусны даралтаа хөөргөх зэрэг бол монголын нийгмийн шинэ өвчин боллоо. Өнөө уужим сайхан өгөөмөр сэтгэл аль хэдийн дашийшог болсоон. Энэ хэдэн мянган машин чагнаалаа хэрэггүй юман дээр орилууж тэвчээрээ баран байгаа нь бухимдлын гал хөөрч өвчин эмгэг рүү маш ойртож байгаагийн илрэл ээ. Сэтгэц мэдрэлийн эрүүл мэнд бол чухал асуудал.
Ээ дээ монголчууд маань энэ их тайвангүй амьдралд хожмоо уйлдаг уймардаг орилдог чаралдаг өвчтэй болох бий. \”Сэтгэц\” гэдэг эрхтэн нэг өвдвөл үү …
СГЗ сэтгүүлч Г.Золжаргал
