Хүний эрх гэж хүн бүрд төрөхөөс нь үхэх хүртэл заяагдсан хүний суурь эрх, эрх чөлөөг хэлдэг. Энэ эрхээ хүн бүр хаана төрсөн, ямар үзэл бодол, итгэл үнэмшилтэй, амьдралаа яаж сонгосноосоо үл хамааран эдлэх ёстой. Энэ эрхийг хэн ч булааж авах ёсгүй боловч хууль зөрчсөн, эсвэл үндэсний аюулгүй байдалд хор учруулсан тохиолдолд зөвхөн төр хязгаарладаг.
Суурь эрх гэдэгт тухайн хүний салшгүй, өөр хүнд дамжуулах боломжгүй, амьдрах эрх, үгээ хэлэх эрх зэрэг ордог. Энэ салшгүй эрх нь нэр төр, шударга ёс, эрх тэгш байдал, хүндлэл, хараат бус байх зэрэг нийгмийн үнэ цэнэ дээр суурилдаг. Ардчилсан оронд эдгээр үнэ цэнийг хуулиар тодорхойлж бас хуулиар хамгаалдаг.
Монгол Улсын Үндсэн Хуульд иргэн ямар үндсэн эрх, эрх чөлөөг баталгаатай эдлэх (16-р зүйл), ямар үндсэн үүрэгтэй болохыг (17-р зүйл) тодорхой заасан байдаг. Манайх ардчилсан улс учраас төр нь хуулиараа хүний эрхийг хамгаалж, үүргийг нь сахиулж, харин иргэний нийгэм нь төрийн ажлыг хянаж, засаж залруулахыг төрөөс шаарддаг тогтолцоотой.
Харин тэр тогтолцоо нь яаж ажиллаж буйг НҮБ-ын Хүний Эрхийн Зөвлөл (HRC) 193 гишүүн орон бүрээр 5 жил тутам сонсож, дүгнэдэг тогтолцоо (The Universal Periodic Review-UPR) 2005 онд бий болжээ. Энэ байгууллагад Монгол Улс 3 дахь удаагаа хүний эрхийн байдлын тухай тайлангаа явуулж, өмнөх хоёрт нь тодорхой дүгнэлт, зөвлөмж авсан байна. Саяхан 3 дахь тайлангаа явуулж, Зөвлөлтэй цахимаар хуралдаж, удалгүй зөвлөмжийг нь хүлээн авах ажээ.
UPR-ийн хэлэлцүүлэгт тухайн орны Засгийн газар нь үндэсний илтгэл, Хүний эрхийн үндэсний комисс, ТББ-уудын форум, тухайн улс дахь НҮБ-ын төрөлжсөн байгууллагууд тус тусын мэдээлэл, дүгнэлтээ илгээдэг. Энэ удаа Монгол Улсын Засгийн газрын илтгэлийг Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Б.Баасандорж танилцуулж, ТББ-ын гишүүд ажиглагчаар оролцжээ.
Монголд хүний эрхийн ТББ-ууд өөрийн форумтай бөгөөд тайлангаа нэгтгэн илгээжээ. Энэ удаагийн тайланд
- Хүний эрхийн үндэсний механизм
- Бодлогын уялдаагүй хөгжил-Хүний эрх
- Бүлгийн эрх
- Эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоо
- Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх
- Эрүүдэн шүүхээс ангид байх эрх
- Бэлгийн хүчирхийлэл
- Хүн худалдаалах гэмт хэрэг
- Гэр бүлийн хүчирхийлэл
- Бэлгийн цөөнх хүмүүсийн эрхийн асуудал
- Залуусын улс төрийн оролцоо зэрэг тайлангууд оржээ. Эдгээрийн дотроос жил бүрийн 12-р сарын 10-нд дэлхий даяар тэмдэглэдэг Олон Улсын Хүний Эрхийн өдөрт зориулж зөвхөн нэг эрхийг нь энд онцолж байна.
Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх
Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг онцолж буй нь учиртай. Яагаад гэвэл энэ эрх байхгүй бол бусад бүх эрх зөрчигдөх болно. Үндсэн хуулийн 16.16-д Монгол Улсын иргэн “итгэл үнэмшилтэй байх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх, тайван жагсаал, цуглаан хийх эрх чөлөөтэй. Жагсаал, цуглаан хийх журмыг хуулиар тогтооно” гэж заажээ. Тэгвэл энэ заалт биелэгдэхгүй байна. Үүнийг 2015 онд НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлөөс хэлэлцэж дүгнээд, тодорхой зөвлөмж өгсөн ажээ. Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөний талаар нийт 7 зөвлөмж өгснөөс Монгол Улс алийг нь ч биелүүлээгүй. Үүнд:
- Холбогдох үндэсний хууль тогтоомжийг иргэний болон улс төрийн эрхийн тухай олон улсын пактад нийцүүлэх, Харилцаа холбооны зохицуулах хорооны хараат бус байдлыг хангах
Хэрэгжээгүй. УИХ-аас Харилцаа холбооны тухай хуулинд 2019.05.30-нд нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан ч, зохицуулах байгууллагын бие даасан байдлыг баталгаажуулсангүй.
- Гүтгэлгийг гэмт хэрэг гэж үзэхгүй байх
Хэрэгжээгүй. Монгол Улсын Засгийн газар энэ зөвлөмжийг хэрэгжүүлээгүйгээр үл барам, улам дордуулав. Гүтгэлгийг 2017-2019 онд Зөрчлийн тухай хуулиар шийдвэрлэж байсан бол 2020.01.10-нд Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж худал мэдээлэл тараахыг гэмт хэрэгт тооцдог болов. Зөрчлийн тухай хууль хэрэгжсэн 2018.07-2019.03 хугацаанд, тус хуулийн 6.21 заалтаар 46 сэтгүүлчтэй холбоотой гүтгэх зөрчил бүртгэв. Тэднээс 12 сэтгүүлчийг буруутайд тооцож торгууль ногдуулсан байна. Энэ заалтыг хүчингүй болгох шаардлагатай тухай Монголын Глоб Интернэшнл төвөөс 2019 оны 10-р сард НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлд явуулсан тайланд дурджээ. Эдүгээ “гүтгэх” зөрчлөөр гурван сэтгүүлч тутмын нэг нь цагдаагийн байгууллагад дуудагджээ.
- Хэвлэл мэдээллийн болон иргэний нийгмийн ажилтнууд үйл ажиллагаагаа айдасгүй, чөлөөтэй эрхлэх бололцоог хангах, төр, орон нутгийн байгууллагын үйл ажиллагааг сурвалжилж, шүүмжилсний улмаас мөрдөн хавчигдах, дарамт шахалтад орохоос хамгаалах
Хэрэгжээгүй. Глоб Интернэшнл төвийн “Сэтгүүлчдийн аюулгүй байдлын түвшин тодорхойлох судалгаа”-нд хамрагдсан 300 сэтгүүлчдийн 67 хувь нь ямар нэг сүрдүүлэг, дарамт, заналхийлэл, доромжлолд өртсөн, 58 хувийнх нь ажлын багаж хэрэгсэлд халдсан, 36 хувь нь шүүх хүчний байгууллагын дарамтанд өртсөн, 18 хувийнх нь бие, эрүүл мэндэд нь халдсан ажээ. Эдгээр нь телевиз, цахим сайт, сонинд ажилладаг 35 хүртэлх насны залуу сэтгүүлчдэд илүүтэй тохиолдсон байна.
- Сэтгүүлчид мэдээллийн эх сурвалжаа нууцлах эрх болон шүгэл үлээгчдийг хамгаалах
Хэрэгжээгүй. Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрт тусгагдсан сэтгүүлчид эх сурвалжаа нууцлах эрх, шүгэл үлээгчийг хамгаалахтай холбогдох заалтуудыг хэрэгжүүлэхгүй байна. Дээрх судалгаанд хамрагдсан 300 сэтгүүлчийн 51 хувь нь эх сурвалжаа илчлэх шаардлагатай тулгарч байжээ.
- Цахим орчинд үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг баталгаажуулах
Хэрэгжээгүй. Мөрдөгч нь шүүхийн шийдвэргүйгээр, зөвхөн прокурорын зөвшөөрлөөр харилцаа холбооны сүлжээнд нэвтэрч, хяналт тогтоох, дамжсан мэдээллийн агуулгыг холбогдох байгууллагаас гаргуулж авах боломжтой хэвээрээ байна. Цахим хуудасны сэтгэгдэлд үгийн шүүлтүүр ашиглахыг Харилцаа холбооны зохицуулах хороо нь өөрийн гаргасан “Тоон контентийн ерөнхий нөхцөл шаардлагын” дагуу тулгаж байгаа. Гэтэл энэ шаардлага ХЗДХЯ-ны хэм хэмжээний актад бүртгэгдээгүй байгаа. Зөвхөн бүртгэгдсэний дараа л биелүүлэх ёстой ажээ.
- Эрхийн аливаа хэлбэрийн хязгаарлалтыг хууль ёсны, зайлшгүй, хэм хэмжээндээ байх зарчимд нийцүүлэх
Хэрэгжээгүй. 2016 онд Төрийн болон албаны нууцын тухай баталсан хууль 2017 оны 9-р сарын 1-ээс хэрэгжиж эхэлсэн. Энэ хуулиар төрийн нууцын жагсаалт батлах тухай хууль хүчингүй болсон. Нууц мэдээллийн тоо 2017 онд 60 байсан бол, 2019 онд 565 болсон. 2019 оны 2-р сард Глоб Интернэшнл төвөөс сэтгүүлчидтай хамтран төрийн 16 байгууллагад тодорхой мэдээлэл хүссэн бичиг явуулснаас зөвхөн 5 нь л бүрэн гүйцэд мэдээлэл өгсөн байна. Нэг асуулт нь жишээ нь Улаанбаатар хотын А зэрэглэлийн газрын эзэмшигчдийн нэрсийг өгөөч гэхэд ихэнх нь нууц мэдээлэл гээд өгөөгүй. Энэ бол хаана ч нууц гэж заагаагүй мэдээлэл.
- Интернэт зохицуулалтын хүрээнд халдашгүй байх эрх, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг хамруулан хүний эрхийг бүхэлд нь хангах
Хэрэгжээгүй. Одоо хүртэл интернэт хэрэглэгчийн IP хаяг нээлттэй хэвээр байна. Монголд өгөгдөл хамгаалах хууль тогтоомж батлах шаардлагатай. Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэхдээ иргэн бүр тодорхой үүрэг бас хүлээдэг. Энэ үүргийг Үндсэн хуулийн 17-р зүйлд: Үндсэн хууль, бусад хуулийг дээдлэн хүндэтгэж, сахин биелүүлэх; хүний нэр төр, алдар хүнд, эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хүндэтгэнэ гэж заасан.
НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлийн зөвлөмжийг бүрэн биелүүлж хүний эрхийг баталгаажуулан хамгаалах нь төрийн амин чухал үүрэг.
Jargal Defacto
сонирхолтой
WONDERFUL Post.thanks for share..extra wait .. ?
I truly wanted to construct a word in order to say thanks to you for these remarkable steps you are posting on this site. My prolonged internet investigation has finally been paid with high-quality facts and strategies to exchange with my relatives. I ‘d believe that we visitors actually are very much lucky to exist in a fabulous place with so many wonderful individuals with very helpful tips. I feel very blessed to have used the webpages and look forward to many more entertaining minutes reading here. Thanks again for everything.
very good post, i definitely love this website, carry on it
Nice post. I learn something more challenging on completely different blogs everyday. It’ll at all times be stimulating to learn content material from different writers and observe a little bit one thing from their store. I抎 prefer to use some with the content material on my blog whether or not you don抰 mind. Natually I抣l provide you with a link in your net blog. Thanks for sharing.
Your house is valueble for me. Thanks!?
This website is mostly a walk-via for the entire information you wished about this and didn抰 know who to ask. Glimpse right here, and also you抣l positively discover it.
Nice post. I learn something more challenging on different blogs everyday. It’ll all the time be stimulating to read content material from other writers and practice a little one thing from their store. I抎 want to make use of some with the content on my weblog whether or not you don抰 mind. Natually I抣l provide you with a link on your web blog. Thanks for sharing.
I discovered your weblog website on google and examine a number of of your early posts. Proceed to keep up the very good operate. I simply extra up your RSS feed to my MSN Information Reader. Searching for ahead to studying extra from you in a while!?
Once I initially commented I clicked the -Notify me when new feedback are added- checkbox and now each time a comment is added I get four emails with the same comment. Is there any method you’ll be able to remove me from that service? Thanks!
You need to take part in a contest for the most effective blogs on the web. I will recommend this website!
I have to show thanks to the writer for rescuing me from such a setting. Because of browsing through the the web and obtaining basics which are not powerful, I figured my entire life was over. Being alive minus the answers to the difficulties you have sorted out by means of your entire review is a critical case, as well as the ones that might have negatively damaged my entire career if I hadn’t come across your blog post. Your own know-how and kindness in handling all the stuff was valuable. I don’t know what I would have done if I had not come across such a solution like this. I’m able to at this time look forward to my future. Thanks so much for the skilled and sensible help. I will not think twice to endorse the sites to anyone who needs direction on this area.
An impressive share, I just given this onto a colleague who was doing a little analysis on this. And he in reality purchased me breakfast as a result of I discovered it for him.. smile. So let me reword that: Thnx for the deal with! However yeah Thnkx for spending the time to debate this, I really feel strongly about it and love studying extra on this topic. If doable, as you become expertise, would you thoughts updating your blog with extra details? It’s extremely useful for me. Massive thumb up for this weblog post!
That is the appropriate blog for anybody who wants to find out about this topic. You realize a lot its virtually onerous to argue with you (not that I truly would want匟aHa). You positively put a new spin on a subject thats been written about for years. Great stuff, simply great!
I抦 impressed, I have to say. Really rarely do I encounter a weblog that抯 each educative and entertaining, and let me tell you, you’ve hit the nail on the head. Your thought is outstanding; the problem is something that not enough persons are talking intelligently about. I’m very glad that I stumbled across this in my seek for something regarding this.
After study a few of the blog posts on your website now, and I actually like your way of blogging. I bookmarked it to my bookmark web site record and will likely be checking back soon. Pls check out my site as effectively and let me know what you think.
I抎 should examine with you here. Which isn’t something I usually do! I get pleasure from studying a submit that will make folks think. Also, thanks for allowing me to comment!
It抯 arduous to search out educated folks on this subject, but you sound like you recognize what you抮e talking about! Thanks
An fascinating discussion is price comment. I think that it is best to write extra on this subject, it may not be a taboo subject but typically people are not enough to speak on such topics. To the next. Cheers
There are some attention-grabbing closing dates in this article but I don抰 know if I see all of them center to heart. There’s some validity however I’ll take maintain opinion till I look into it further. Good article , thanks and we want more! Added to FeedBurner as well
This really answered my downside, thanks!
very good submit, i actually love this web site, carry on it
I intended to draft you a tiny note to thank you very much over again just for the extraordinary advice you’ve featured on this website. This has been so wonderfully generous with you to grant openly what exactly many of us could have sold as an electronic book to get some profit for their own end, notably considering that you could possibly have tried it in case you desired. Those tactics additionally served to be a great way to be aware that other people have the same desire just as my personal own to learn whole lot more on the topic of this issue. I am certain there are a lot more enjoyable sessions in the future for individuals that examine your site.
Hey! I just wish to give an enormous thumbs up for the nice information you’ve gotten right here on this post. I will likely be coming again to your blog for more soon.
There may be noticeably a bundle to learn about this. I assume you made certain good factors in features also.
I’m usually to blogging and i really recognize your content. The article has really peaks my interest. I am going to bookmark your web site and keep checking for brand new information.
I抦 impressed, I need to say. Really not often do I encounter a blog that抯 both educative and entertaining, and let me inform you, you have hit the nail on the head. Your idea is outstanding; the issue is one thing that not sufficient persons are talking intelligently about. I am very completely happy that I stumbled throughout this in my search for something regarding this.
After study a few of the weblog posts on your web site now, and I really like your manner of blogging. I bookmarked it to my bookmark website list and shall be checking back soon. Pls check out my site as nicely and let me know what you think.
There are some interesting closing dates on this article however I don抰 know if I see all of them heart to heart. There is some validity however I will take maintain opinion until I look into it further. Good article , thanks and we would like extra! Added to FeedBurner as nicely
When I originally commented I clicked the -Notify me when new feedback are added- checkbox and now each time a remark is added I get 4 emails with the same comment. Is there any way you can remove me from that service? Thanks!
you will have an important blog here! would you like to make some invite posts on my weblog?
Your home is valueble for me. Thanks!?
There are some attention-grabbing cut-off dates in this article however I don抰 know if I see all of them center to heart. There’s some validity but I will take hold opinion until I look into it further. Good article , thanks and we want extra! Added to FeedBurner as nicely