XIX зууны дунд үед Дарьганга нутагт амьдарч байсан Аагаа Лхарамба буюу Нацагдорж хэмээх ном судар орчуулдаг, бурхан зурдаг хүний бичгийн гэрийг танилцуулж байна.
Монголын Үндэсний музейн сан хөмрөгийн албаны дарга Л.Жаргалын тэмдэглэснээр, Нацагдорж нь уг гэрээ төрсөн дүү Дамбийбалжир хэмээх лам хүнд өвлүүлсэн боловч тэрээр шилийн сайн эрийн замаар орж уул хадаар орогнох болсон тул гэрийг байшинтын хийдийн амбаарт хадгалж байгаад, сүүлд хамаатан, уран дархан Дугарсүрэнд шилжүүлж, дархны зориулалтаар ашиглаж байжээ. 1940-өөд онд Өвөрмонголын Бандид гэгээний хийдэд шавилан сууж байсан хувилгаан гэлэг гүүш Дарьганга нутагт амьдрахаар цагаачилж ирсэн тэр үед Дугарсүрэн уг гэрээ түүнд өгсөн ажээ. Ийнхүү 1960-аад оны сүүл хүртэл Гэлэг гүүш амьдарч байсан түүхтэй гэр юм.
Бичгийн гэр нь хэлхээ тоонотой, дөрвөн ханатай, хойморын гэгээвчтэй, номын хүн бүтээлээ хийхэд зориулсан авсаархан бага орон зайтай юм. Дөрвөн тойруулга ширдэг, хойморын шүүгээтэй бөгөөд хойморт нь бурханы авдар, тахилын ширээ, шургуулга байхаас гадна номын болон цайны ширээтэй ажээ. Мөн бурхан тахилын хонх, очир болон бийр янтай, бичиг номын хэрэгслүүд дагалдан иржээ.
Уг гэрийг XIX зууны дунд үед хийсэн бөгөөд 200 шахам жил эдлэгдсэн хэдий ч харьцангуй сайн хадгалсан байна. Гэвч он цагийн элэгдэлд орсныг хэрэглэх явцад сэргээн сайжруулж засаж сэлбэж өнөөг хүрчээ.
Бичгийн гэр нь доторх хэрэглэлтэйгээ нэгэн иж болох бөгөөд тус музейд үзмэрийн зориулалтаар ашиглахад тохиромжтой, нэн ховордсон соёлын бүтээгдэхүүн гэж үзээд үзмэр баяжуулах ажлын хүрээнд 2017 оны 12-р сарын 15-ны өдрийн А/367 тушаалаар худалдан авчээ.
