ОК-ын Шуурхай штабын дэргэдэх судалгаа, шинжилгээний бүлгийн гишүүн, МУИС-ийн Физикийн тэнхимийн эрхлэгч, дэд профессор Д.Улам-Оргихтой коронавируст халдварын нөхцөл байдлын талаар ярилцлаа.
-Халдварын нөхцөл байдал маш хүнд болж байна. Та бүхний өмнө гаргаж байсан тооцоололтой хэр зөрсөн бэ?
-Энэ оны дөрөвдүгээр сарын 7-ны өдөр АШУҮИС-д эрдмийн чуулган болсон. Энэхүү чуулган дээр бид мэргэжлийн эмч нарт өөрсдийн багийн математик аргачлал дээр үндэслэсэн тооцооллын прогнозоо танилцуулж байсан. Тухайн үеийн тооцооллоор бол зургадугаар сарын сүүлээр халдварын тохиолдол нэмэгдэж, өвчлөл хүндрэх төлөвтэй байлаа. Тодруулбал, эмчлэгдэх шаардлагатай хүний тоо хорин мянга хүрч, нас баралт 300 орчим болж болзошгүй байна хэмээн илтгэж байсан юм. Энэ нь одоогоос хоёр сар гаруйн өмнөх тооцоолол бөгөөд өнөөдрийн нөхцөл байдлыг харвал тийм ч хол зөрөөгүй нь ажиглагдаж байна. Нөхцөл байдал хүндрэхийг цаг хугацааны хувьд ойр таамагласан ч харамсалтай нь өнөөдрийн байдлаар тохиолдлын тоо харьцангуй өндөр хэмжээнд хүрлээ.
-Халдвар ингэж ихээр нэмэгдэх болсон нь юутай холбоотой вэ. УОК-ын дэргэдэх эрдэмтдийн баг болон Засгийн газраас халдварыг энэ сард буурна хэмээн ярьж байсан шүү дээ?
-Өмнө бидний тооцооллоор өдөрт илрэх халдварын тоо энэ сард 1200 хавьцаа байх ёстой байсан юм. Бид батлагдсан тоон дээр үндэслэж тооцоо хийдэг. Мөн сонгууль, шагнал зэргийн нөлөөг тооцоогүй, яг хэд гэж тооцох үндэслэлгүй. Бодит байдал загварын таамаглалаас харьцангуй өндөр гарна гэдэг нь хэнд ч ойлгомжтой байсан. Өнөөдөр өдөрт илрэх тохиолдлын тоо 2000 хол давж илэрч байна. Энэ зөрүү бол сонгууль, шагнал, амралт зугаалгаас болж хөл хөдөлгөөн харьцангуй их нэмэгдсэний үр дагавар юм. Хэрвээ бид төлөвлөгөө ёсоор вакцинжуулалтыг зургадугаар сарын 1-ний дотор хийж дуусгасан бол үр дүн харьцангуй сайн байх байлаа. Иргэд бүрэн тунгаа авч байж вакцины нөлөө илэрнэ. Харамсалтай нь вакцинд хамрагдах ёстой 10 хүний нэг нь одоо болтол ямар нэг шалтгаанаар хамрагдаагүй, улмаар вакцинжуулалтын явц удаашраад бараг сар болж байна. Энэ хэрээр халдвар буурах цаг хугацаа хойшилж, вакцинжуулалтын хурд удааширч байгаа юм.
-Та бүхэн саяхан дахин нарийвчилсан тооцоолол хийсэн. Халдварын нөхцөл байдал цаашид яах бол?
-Бид сүүлийн математик тооцооллоо зургадугаар сарын 13-нд гаргасан. Тус тооцооллоор хөл хорио тогтоогоогүй байсан ч халдварын нөхцөл байдал долдугаар сараас вакцины үр нөлөөгөөр буурч, наймдугаар сард тодорхой үр дүнд хүрнэ гэж гарсан. Тодруулбал, халдвар зургадугаар сарын сүүлээр дунджаар 2500-3000 орчим хүрээд буурна. Зарим өдөрт муугаар бодоход 4000 хүрэх магадлалтай. Учир нь бодит байдал дээр PCR шинжилгээ өгч халдвар илэрч байгаа хүний цаана өгч амжаагүй өвдсөн хүмүүс хэд дахин их байх боломжтой.
Өнөөдрийн хүнд нөхцөл байдал 2-3 долоо хоног үргэлжлэхээр байна. Вакцинжуулалтын байдлаас харвал орон нутагт байдал арай удаан үргэлжлэх нь тодорхой. Ингээд аажимдаа вакцины нөлөөгөөр халдварын тоо багасч, наймдугаар сарын сүүлчээр өдөрт илрэх халдварын тоо хэдхэн зуугаар яригдана. Вакцинжуулалт идэвхжвэл бүр ч багасаж болно. Гэхдээ энэ хооронд нөхцөл байдал яаж хувирахыг тооцох арга байхгүй. Тооцоот таамаглал нэгээс хоёр долоо хоногтоо сайн таардаг бөгөөд үүнээс цааш цаг уурын тооцооны адил нөхцөл байдал өөрчлөгддөг учир бид дахин тооцоогоо шинэчлэн гаргаж өгдөг.
-Тэгэхээр халдварын нөхцөл байдал яг одоо оргил үедээ явж байна гэж ойлгох уу?
-Ер нь бол оргил үедээ хүрч байна. Энэ оргил үе нь дээр хэлсэнчлэн хэсэг үргэлжилнэ. Халдварыг хурдан бууруулъя л гэвэл вакцинжуулалтаа хурдасгах хэрэгтэй. Иргэдээ бүрэн тунд хамруулах шаардлагатай. Нэг өдөр ч алдахгүй байгаасай. Энэ хэрээр нас барж байгаа тохиолдлын тоо буурна шүү дээ. Нэг хүн нас барна гэдэг маш том эмгэнэл. Өнөөдөр эрүүл байгаа хүн хоёр долоо хоногийн дараа хөгшин залуу гэлтгүй халдвар аваад бурхан болчихож магадгүй байна. Иймээс л тахал гээд байна шүү дээ. Хэн байхыг хэлэх аргагүй, иймд өөрийн болон өрөөлийн төлөө бүгд сэтгэл зүтгэл гаргах хэрэгтэй. Өнөөдөр 25-30 насныхан халдвар илүүтэй авч байна. Одоохондоо хичээл, сургууль нээгдээгүй учир ийм байна. Их дээд сургуулийн хичээл нээгдээд эхэлбэл оюутнуудын дунд том кластер үүсэх магадлалтай. Мөн есдүгээр сард хичээл эхлэхээр яах вэ гэдэг асуудал яригдаж байгаа. Гэхдээ эртнээс төлөвлөсний ачаар одоо ахлах ангийн сурагчдад вакцин хийлгэх боломж бий боллоо.
-Халдвар аажимдаа вакцины нөлөөнд есдүгээр сарын 1 гэхэд буурна гэлээ. Бид энэ тооцоолол, аргачлалыг алдагдуулахгүйн тулд ямар зөв алхмууд хийх хэрэгтэй вэ?
-Оновчтой асуулт байна. Өнөөдөр улс орон ялангуяа эрүүл мэндийн салбар боломжоосоо хэт давсан байдлаар ажиллаж байна. Маш олон хүн УОК-д дайчлагдан олон сараар хичээж байна. Юманд хэмжээ хязгаар бий. Эдгээр хүн бидний л адил хойноо үр хүүхэд, өөрийн гэсэн амьдрал, янз бүрийн эрүүл мэндтэй шүү дээ. Сөхрөхөд ойрхон байна. Гэтэл эрх чөлөөтэй яваа нь халдвар хамгааллын дэглэмээ сахихгүй, хариуцлагагүй явж байгаад өвдөөд ирэхээр ЭМЯ, эмч нар, эрдэмтэд юу хийж байгаа вэ гэж дайрахад хэцүү л байдаг. Улс орон болгон өөрийн гэсэн чадавхтай. Монголчууд бид бүгд алдаа оноотой ч өөрсдийн чадлаар өдий хүртэл хичээж л байна. Улсын зүгээс авах арга хэмжээ боломж шавхагдаж байна. Харин одоо хамгийн чухал зүйл хувь хүний боловсрол, хариуцлагатай байдал. Өнөөдөр хувь хүн халдвараас өөрийгөө хамгаалах бүрэн бололцоотой болсон. Вакцины боломж үүслээ, эмч мэргэжилтнүүд халдвараас хамгаалах хангалттай зөвлөмж өгч байна. Ийм үед иргэдийн сэтгэл, мэдлэг чухал. Бид бүгд масктай учраас гудамжинд халдвар авахгүй. Харин бодит байдал дээр ажлынхан, найз нөхөд, гэр бүлийнхнээсээ л халдвар авч байна шүү дээ. Үүнийг л ойлгож хичээгээсэй. Мөн байгууллага аж ахуй нэгжийн үүрэг хариуцлага нэн шаардлагатай байна. Өнөөдөр бид эмч эмнэлгийн ажилтан нартаа дэмжлэг үзүүлж, шинжлэх ухаандаа итгээд халдвар хамгааллын дэглэмээ чанд баримталснаар олон хүнийг энэ аюулт өвчнөөс хамгаалж чадна.
-Ярилцсанд баярлалаа.
БИТГИЙ ХУДЛАА ДЭМИЙРЭЭД БАЙ НААДМАА БОЛЬ ХОРNО ТОГТОО!