Хэлмэгдүүлэлтийн он
жилүүдийн муу муухай бүхнийг МАН уруу чихдэг атлаа хэлмэгдсэн иргэдийн асуудалд
тун чиг хойрго хандаж нөхөх олговор олгох явдлыг халахаар ажиллаж байгаа АН-ын
үйлдлээс харахад ард түмэндээ таалагдахын тулд ярьж, араар нь тавьдаг эхнэрийн
ичдэггүй дүр төрхийг харж болно. Дотоод хэрэгт нь хэт оролцсон гаднын орны
дарамт шахалтын улмаас хамгийн сэхээтэн хүмүүсээ цааш нь харуулж байсан тухайн
үеийн Монгол Улсаас гадна Коммунист дэглэмийг цогцлоосон дэлхийн улс бүхэн
хэлмэгдүүлэлтийн гашуун зовлонг туулж, нийтдээ дэлхий даяар 100 сая гаруй хүн
хэлмэгджээ. Буруу нийгэм цогцлоож иргэдээ хохироосон төрийн үйлдлийг юугаар ч
цайруулж болохгүй ба өнгөрсөн төрийн үргэлжлэл энэ төр алхам тутамдаа ард
түмнээсээ уучлал гуйж, цаашид ч гуйх ёстой.
Ингэхдээ нэг удаагийн нөхөх олговор
олгосон болоод амыг нь тагладаг нь нууц биш. Хэлмэгдүүлэлтийн хар шуурганд
хайртай нэгнээ алдаж, эд хөрөнгөө хураалгаж явсан хүмүүсийн ар гэрийнхний
хохирлыг бодитоор барагдуулсан уу гэвэл бас үгүй. Сая төгрөг өгөх, таван
ханатай гэр өгөх төдийхнөөр олон ч хүнийг хуурч явжээ. Үүнээс гадна
хэлмэгдүүлэлтэд өртсөн өч төчнөөн хүний гомдлыг одоо хүртэл эцэслэн
шийдвэрлээгүй, басхүү гомдол нь очих эзэндээ хүрээгүй олон тохиолдол байна.
Гэсэн ч гэмгүй номхон хэлмэгдсэн иргэдээ үл тоож, гэм хийж хоригдсон хэрэгтнүүдийг
өршөөх хууль батлаж сууна. Үүнээс харахад хэлмэгдүүлэлтийн талаар өчүүхэн ч
ойлголтгүй болох нь АН-ынхнаас харагддаг. Тэгсэн ч тэд сонгууль бүрээр
хэлмэгдүүлэлтийн талаар сөрөг сурталчилгаа хийж шоудаж ирсэн.
Өдгөө Монгол Улсад болон
гадаадад хэлмэгдсэн Монгол хүний маш олон хэрэг байдаг бөгөөд ОХУ-д л гэхэд
Монголын талаас 322 хүн хэлмэгдсэн байдаг аж. Харин Монголын талаас ОХУ-аас өөр
оронтой Монгол хүний хэлмэгдсэн асуудлаар хамтарч ажилладаггүй аж. Саяхны нэгэн
жишээ дурдахад, 1967 онд Зүүн Германд амь насаа алдсан Н.Аюушийн хэрэг сөхөгдөж
байсан. Талийгаач хүү А.Эрдэнэбаатар гуай өөрийн эцгээ хэлмэгдсэн гэж үздэг
бөгөөд өөрийн шугамаар бус улс яв гэж явуулчихаад 6-хан сарын дараа амь
үрэгдээд ирэхэд нь огтхон ч анхаараагүй ба өдий 50 жил нэг ч удаа хэргийг нь
нягтлаагүй байна. Тухайн үед Сүхбаатар аймгийн Үйлдвэрчний эвлэлийн даргаар
ажиллаж байгаад 1966 оны наймдугаар сард Зүүн Германыг зорьсон Н.Аюуш дараа
жилийн хавар нь нас барсан ба Германы талаас цогцсыг нь авчрахдаа гэр бүлийнх
нь зөвшөөрөлгүйгээр чандарласан байжээ.
Мөн дөрвийн дөрвөн хүүгээ бүтэн
өнчрүүлж, 37-хон насандаа хорвоог орхисон Намжилын Аюуш гуайн үр хүүхдүүдэд
Германы Засгийн газраас 35 мянган марк /30 мянган марк байж магадгүй/-ийн бэлэн
мөнгөний нөхөн олговор олгосон ч тухайн үеийн төрийн томчууд үр хүүхдүүдэд нь
юу ч өгөлгүй хуваагаад завшчээ. Энэ мэтчилэн хүнтэй адил элэг бүтэн өсөөгүй,
хүнтэй адил эд хөрөнгөө өвлөж авч чадаагүй олон хүн Монгол Улсад хэлмэгдсэн
байдаг аж. Харамсалтай нь, хэлмэгдэгсдийг хөөж тууж, хэрэгтнүүдийг өршөөн
цагаатгадаг Монгол Улсад хэзээ нэг хүн рүүгээ хандсан нийгэм тогтох юм бол доо.