Харуки Мураками: Зохиолчийн ажил бол зүгээр л сэрүүн зүүдлэх юм

Бестселлерүүдийн зохиолч, Нобелийн шагналд горилогч 69 настай япон эр Харуки Мураками Эквадорт País Semanal-ийн сурвалжлагчийг хүлээн авч төсөөлөл, уран сэтгэх чадвар, айдас, марафон, гэр бүл, шинэ зүйл турших хүсэл зэрэг сэдвээр ярилцжээ. Тэрээр зохиол бичиж эхлэхээсээ өмнө хөгжмийн клуб ажиллуулж байсан, 10 мянган пянзны цуглуулгатай.

– Таны олон зохиол бүтээл гучин настнуудад тохиолдсон хямралын тухай байдаг. Энэ арван жил таны хувьд ямар утга учиртай вэ?

– 1990-ээд оны “Оньсон шувуу” романд гучин настай залуугийн амьдралыг өгүүлдэг. Эхлээд муур нь, дараа нь эхнэр нь алга болоод өдөр тутмын амьдрал нь хэрхэн өөрчлөгдөж буй тухай гардаг. Би энэ зохиолыг гуравдугаар төлөөний бие дээр бичиж эхэлсэн ч буцаад нэгдүгээр бие буюу би рүү орчихсон. Учир нь тэнд өгүүлж буй зүйлийг илүү дотно, дэлгэрэнгүй өгүүлэхийг хүссэн юм. Миний хувийн чиг хандлага байж болно л доо. Эргэлзэл тээнэгэлзлийн дунд ийм мэдрэмжийн эрэлд гарахыг хүссэн юм. Бид гучаад насандаа “Энэ амьдрал бол биднийх” гэдгийг ойлгодог тухай л даа. Тэр бодол бидэнд хэрхэн сууж өгдөг нь миний сонирхлыг татсан. Залуу нас нь өнгөрсөн ч бас хөгшрөөгүй үе байдаг. Тэр бол эрх чөлөөтэй, бас эмзэг мэдрэг нас юм.

– Гэвч тэр баатар өөрийгөө тийм эрх чөлөөтэй гэж мэдэрдэггүй. Тийм биш гэж үү?

– Түүний хямрал нь төрөлхийн гэсэн үг. Хөрөг зурж амьдралаа залгуулдаг, гэвч юу бүтээгээд буйгаа мэддэггүй. Илэрхийлэхийг хүссэн зүйлээ ойлгох гэж тэмцдэг. Өөрийгөө тайлбарлах, илэрхийлэх эрэл хайгуул.

– Та өөрийнхөө хөргийг зурахдаа ямар өнгө ашиглахсан бол?

– Өнгө өө? Би бичиж байхдаа хөгжмийн тухай боддог, ямар ч өнгө хардаггүй, харагддаггүй. Бүх өнгийг ашиглаж чадах хэлбэр ч байж болох юм. Зүүдэнд бас ийм юм тохиолддог. Би зүүдэлдэггүй. Зүүдээ санадаггүй ч гэх юм уу. Гэвч миний зохиол бүтээл зүүдээр дүүрэн байдаг. Би тэдгээрийг төсөөлж, зохиодог. Сэтгэл судлаач нэг найз минь надад “Зүгээр бич, зүүдлэх хэрэггүй” гэж хэлдэг байлаа. Зохиолчийн ажил бол зүгээр л сэрүүн зүүдлэх юм.

– Та сэтгэцийн шинжилгээнд орж байсан уу?

– Үгүй. Сэтгэцийн задлан шинжилгээ сонирхол татдаггүй. Би яагаад зүүдлэх шаардлагагүй талаар найзаас минь асуух хэрэгтэй байсан юм. Харамсалтай нь тэр хэдэн жилийн өмнө өөд болсон.

– Уран зохиолд орохоос өмнөх амьдралаа санагалздаг уу? Та эхнэртэйгээ жазз клуб ажиллуулж байсан үе бий.

– Тэр ертөнцийг, тэр хөгжмийг үгүйлдэг. Ирэх наймдугаар сараас би Токиод радиогийн нэвтрүүлэг хөтлөхөөр болсон. Би Дижей, тэр үеийн зугаатай зүйлээ эргүүлэн олж авсан. Би рок, поп, жазз хөгжмийг сонгосон, мөн уран зохиолын тухай ярих болно. Радиогийн нэвтрүүлэг хөтлөх тал дээр эргэлзэж байсан ч Иоко намайг “Чи үүнийг хийж чадна. Чи сайн DJ болно” гэж ятгасан. Энэ ажлыг хийх болсондоо баяртай байгаа. Цэвэр таашаал юм даа.

– Та анхны номоо 1979 онд бичиж амьдралдаа өөрчлөлт хийсэн. Клубт хонохоо больж, өдөр бүр гүйж эхэлсэн. Таны уншигчид бас бүх бие сэтгэлээрээ уншиж байвал та дуртай юу?

– Хэ хэ.. Үгүй ээ. Урт зохиол бичнэ гэдэг амар юм биш. Минийх шиг зузаан ном бичихэд байнгын эрч хүч, системтэй төлөвлөлт хэрэгтэй. Марафонд гүйж байхдаа амьсгаагаа зөв зохицуулдаг шиг эрч хүчээ зөв тооцоолох ёстой. Би үргэлж шинэ зүйл өгөхийг хүсдэг. Уншигч тэрнээс таашаал авч байвал л боллоо.

– Таны ном бүх сэрэл, мэдрэхүйн талаар өгүүлдэг. Хөгжим, секс, хоол…

– Бодит сэрэл, мэдрэмжид би дуртай. Хэрвээ би хэн нэг нь шар айраг ууж байгаа тухай бичсэн бол тэрийг уншсан хүнд шар айраг уух хүсэл төрж байгаасай гэж хүсдэг. Миний зохиолыг уншаад биеэрээ реакц үзүүлж байвал тэр зохиол үүргээ биелүүлж байна гэсэн үг. Зохиолд хэн нэг нь өвчилсөн бол уншигч тэр өвчний шинж тэмдгийг мэдэрч байвал надад гоё. Зохиолын зорилго нь энэ.

– Ганцаардал, хүчирхийлэл, галзуурал. Алийг нь бичих гоё вэ?

– Уншигчдыг инээлгэх хэрэгтэй. Инээмсэглэх биш. Чангаар хөхөрч инээх тухай ярьж байна. Олон япон хүн миний номыг ажилдаа явж байхдаа метронд, олон хүний дэргэд уншдаг. Тэнд инээх нь тэдний хувьд ичгэвтэр зүйл. Гэвч би зорьсондоо хүрснээ мэдэрдэг.

– Энэ яагаад тийм чухал гэж?

– Инээх, уйлах нь хамгийн шударга сэтгэл хөдлөл. Уйлуулна гэдэг маш амархан. Анхаарал чинь суларч чөлөөлөгдсөн цагт чи инээдэг. Номд өгүүлж буй зүйл, чиний мэдэрч буй зүйл хоёр огтлолцохоор бие сэтгэл чинь хариу өгнө. Би энэ нэгдмэл орон зайд хүрэх дуртай. Би зохиолч хүн, илэрхийлэх санаа, бодол надад байна. Гэвч энэхүү биеийн илэрхийлэл, инээд, уйлаангүйгээр би хэлэхийг хүссэн зүйлээ дамжуулахад тун хэцүү.

– Гатсбид хүндэтгэл үзүүлдэг ганц бие саятан Меншики Марие түүний охин байж болох тухай мэдэх хүртлээ эцэг болох тухай боддоггүй. Уучлаарай, та энэ тал дээр амьдралаа нэг хүүрнээч. Та хүүхэдгүй… Харамсдаг уу?

– (Хагас минут орчим бодолхийлэв) Үгүй, энэ тал дээр нэг их харамсаад байдаггүй. Энэ зохиолыг бичиж байхдаа хүүхэдтэй болох боломжийн талаар бодож байсан юм байна. Тэгсэн бол юу болох бол гэж төсөөлөхийг хүссэн. Миний сүүлчийн найз бүсгүй нэг охинтой байсан, би олон жилийн турш юу ч мэдээгүй гэж төсөөлсөн. Хүүхэдтэй болох боломж байсан, гэхдээ аль дээр. Зохиол бичнэ гэдэг нь боломжийн хойноос хөөцөлдөнө гэсэн үг. 31 настай байхдаа сонголт хийсэн гэж үзье. Тэгээд энд иржээ. Өөр зам сонгосон бол өөр л байх байсан. Бид үргэлж нэг торон дотор амьдардаг. Тэр торондоо өөр хэнтэй ч биш, ганцаараа л байдаг. Харин зохиолч хүн тэр торноос гараад өөрөөр амьдарч чаддаг. Би олон удаа ингэж гарч байсан.

– Та 70 хүрч байна. Ямар нэг онцгой мэдрэмж төрж байна уу?

– Ямар ч онцгой зүйл мэдрэхгүй байна. Харамсах юм алга. Би бусад шиг алдаа гаргаж байсан. Гэвч өнгөрсөн юм бол өнгөрсөн юм. Гэнэн цайлган зан бүгдэд байдаг. Болох ёстой юм л болж байна гэж боддог. Хүүхэдтэй болоогүйдээ харамсдаг уу гэж надаас асуусан. Зүгээр л хүүхэдтэй болоогүй л байхгүй юу. Би юу ч хийж чадахгүй. Болж байгаа зүйлийг тэрүүгээр нь хүлээж авдаг. Энэ тал дээр би бусад хүнээс өөр байж болох юм. Энэ ойлголт, хүлээн зөвшөөрлийн үүднээс би зохиолоо бичдэг. Миний хувьд маш чухал зүйл.

– Та айдсаа хүлээн зөвшөөрдөг үү? Юунаас айдаг вэ?

– Би хөгширч байна. Яаж хөгширдөг, юу мэдэрдэг талаар үнэндээ ойлголт алга. Яагаад гэвэл анх удаа хөгширч үзэж байгаа болохоор, хэ хэ… Гэхдээ надад айдсаас илүү сониуч сэтгэл хүчтэй төрж байна. Надад юу тохиолдох нь сонин, гоё байна. 36, 37 жилийн турш марафонд гүйж байна. Хөгширч байгаа болохоор улам л муудаж, удааширч байна. Гэхдээ хамаагүй. Дахиад хэдэн жил гүйж, таашаал авах нь уу гэдгээ мэдэхийг хүсч байна. Марафонд гүйдэг олон найз минь гүйхээ больсон. Харин би гүйсээр. Энэ бол амьдрал, яаж үргэлжлэх нь сонин байна. Ирээдүйн хувь тохиол намайг өдөөж, урамшуулж байна.

Эх сурвалж: Nyamka Kopite