Зургаан чавхдаст гитар буюу Галсанбат минь…

…1960 оны эхэн үеэс Улаанбаатарын залуусын дунд зургаан чавхдаст гитараар хөгжимдөж сурах хөдөлгөөн идэвхтэй өрнөсөн билээ.Ийнхүү гитар олны хүртээл болж,дэлгэрэх эх үүсврийг миний бодлоор,тухайн үед Хятад Улсын Шанхай, Бээжингийн хөгжмийн дээд сургуульд суралцаж байсан Зундуйн Эрдэнэбилиг, Раднаабазарын Энхбазар нар тавьсан гэж би боддог. Энэ хоёр маань Хятад суралцаж байсан Индонез оюутнуудаас гитараар хөгжимдөхийг сурсан гэдэг. Ингээд оюутны зуныхаа амралтаар ирэхдээ гэр бүл,найз нөхдийнхөө хүрээнд дуулан хөгжимддөг байв.

Улмаар энэ нь гэр бүл, найз нөхдийн хүрээнээс хальж энэ хоёрыг дагасан фенүүд Улаанбаатар даяар бий болж,гитар хөгжим сонирхох залуусын тоо жил өнгөрөх тусам нэмэгдсэн юм. Би тэдний нэг байлаа.

Учир нь Эрдэнэбилигийн дүү З.Хангал маань ахаасаа гитараар хөгжимдөхийг гарамгай сурсан нэгэн байсан тул түүнд би шавь орсон юм. З.Хангал бид хоёр үй зайгүй найзууд байлаа. Бид хоёрын гэр их ойрхон байсан тул зав л гарвал мань хүн манайд ороод ирнэ. Тэгээд л гитар дээр аккорд барихыг сургаж гарна даа… З.Хангал маань анх надад гитар дээр “Очи чёрные” хэмээх романсыг дуулж хөгжимдөхийг зааж билээ. Бас болоогүй сурсан хэдэн аккорд,дуугаа дүү нар дээрээ очихдоо заана. Тэхэд манай дүү Д. Галсанбат маань 12,13 настай жаал байж… түүний ах Галсанбаяр арван жилийн найм,есдүгээр ангийн сурагч… Хоёр дүү маань үнэхээр гайхалтай авьяастай хүүхдүүд байлаа.

Ялангуяа Д.Галсанбат маань гитарыг гайхалтай эзэмшиж,хожим”Соёл-Эрдэнэ” чуулгын нэрийн хуудас болсон төдийгүй, Монгол Улсын Гавъяат жүжигчин цолоор энгэрээ мялаасан билээ.Тийм ээ,Улаабаатарын төв 40 мянгатын дүүргээс анх уянгалсан зургаан чавхдаст гитарын аялгуу жигүүрээ дэлгэж дүүгийн маань алдрын өндөрлөгт хүргэсэн сэтгэлдээ бодож явдаг… Дүү маань нялх багаасаа л авъяаслаг,сэргэлэн,овсгоотой хүүхэд байлаа. Ялангуяа харь хэл сурахдаа тун гарамгай… долоо, наймтайдаа нангиад хэлийг ус цас шиг л сурсан даг…1963 онд Умард Солонгос руу аав Б.Дэмчигдорж маань Монголын Элчин сайдын яаманд ажиллахаар томилогдоход дүү нарынхаа хамт миний бие хамт явж билээ. Тэхэд Бээжин, Пхеньян орох замд 10 гаруйхан настай Д.Галсанбат минь л бидэнд хэл залгуулж, нангиад хэлнийхээ ур чадвараараа хятад иргэдийг гайхшируулж байсан сан… нангиад хэлнийхээ хажуугаар бас орос хэлийг төрөлх хэл шигээ л эзэмшсэн нэгэн юм. Ямар сайн даа л 1990 оны сүүл хавиар бид бүгдээрээ л шахам наймаанд гарч гахай зөөх үед дүү маань Бээжингийн зах дээр наашаа харж нэг нангиадаар,цаашаа харж оросуудад хэлмэрчилж явахад нь тааралдсан монголчууд түүнийг хараад: Хүүеээ, энэ чинь нөгөө Соёл-Эрдэнийн гитар хөгжимчин шүү дээ… хятад,орос хэлээр сүрхий ярьдаг юм байна хэмээн дуу алдсан гэдэг… Мэдээж, дүүгий маань нэг жирийн хөгжимчний хэмжээнд бодож явсан хүмүүсийн хувьд үнэхээр сонин, хачирхалтай харагдсан болов уу даа…үнэндээ, дүү маань орос,хятад сургуульд сурч, өргөн мэдлэг боловсрол эзэмшсэн хүн байв… маш эгэл даруу, хүүхэдхэрүү хөөрхөн ааштай, нийтэч, найзархаг, хэнтэй л бол хэнтэй ч дотносож нөхөрлөнө.Иймээс ч түүний найз нөхөд үй олон.

Ер нь монголын хаана ч очсон түүнийг танихгүй,мэдэхгүй хүн гэж үгүй…Тээр жил таксинд гараа өргөж суугаад явж байтал жолооч маань үе үе над руу ажиснаа:-үгүй,та нэг хүнтэй яасан адилхан юм бэ? нүдний шилээ зүүсэн нь хүртэл шүү- хэмээн сонирхоход нь:хэнтэй ижил байна даа… хэмээн лавлахад:-Соёл-Эрднийн Галсанбаттай гэх нь тэр…тэхлээр нь: “-би ах нь л даа” гэсэн чинь намайг жигтэйхэн хүндэтгэж,зорьсон газар минь үнэ төлбөргүй хүргэж билээ.Ер нь дүүгийн маань хөгжимдөх өөрийн гэсэн өвөрмөц ур чадвар монголын Рок хөгжмийн ертөнцид цахиур хагалсан юм…тэгээд ч Д.Галсанбатыг минь үе үеийн манай хөгжимчид хүндэтгэж монголын Рок хөгжмийн загалмайлсан эцэг гэж нэрлэдэг нь бас учиртай.Ямартай ч дүүгийн маань гитар хөгжмийн яруу аялгуу Европын орнууд, Ази тивийн Японы аралд ч эгшиглэж,монголын хөгжимчин хэмээх нэрийг дуурьсгасан юм.

Ингэж хилийн чандад аялан тоглолт хийж явахдаа Д.Галсанбат маань Их Британийн дэлхийд цуутай рок хөгжмийн“Smokie” хамтлагийн гоцлол гитарчинтай уулзан учирч дотно танилцсан нь өөрийгөө ямар зиндааний хөгжимчин болохоо харуулсан хэрэг. Дүү маань чадварлаг гитарчин төдийгүй хөгжмийн авьяаслаг зохиолч хүн.Түүний уянгалаг дуунууд сэтгэлд хоногших,зүрх эзэмдэх аялгуу эгшгээрээ гайхалтай. Тэрбээр өөрөө маш романтик,тэмүүлэлтэй, бүхнийг сайхнаар төсөөлдөг өөдрөг сэтгэлтэй хүн байсан тул түүний дуу бүр амьдралын сайхныг нээж таниулсан гэгээлэг өнгө аяс,үзэл санаа шингээсэн байдгаараа хэний ч зүрх сэтгэлийг татах увидастай…
Аз жаргалант амьдралын минь од хийморь болсон
Арван найман нас минь чи намайг бүү орхиоч…
Ахиад би чамтай учрахгүй болохоор
Арван найман нас минь чи намайг би орхиоч…
хэмээх энэ шүлгийн ялангуяа давталтын мөр бүхэнд чухамдаа орь залуу насныхны нандин хүсэл, амьдралыг хайрлах зүрх сэтгэлийг дүү маань ер бусын уянгалаг намуухан яруу эгшгээр хөндөж чадсан байдаг.Ер нь аялгууны айзам хэмнэл,өнгө аясыг нийцүүлж, дууныхаа агуулга,санааг илэрхийхдээ Д.Галсанбат минь гайхалтай торгон мэдрэмжтэй хөгжмийн зохиолч байлаа.Яруу найрагч Д.Ринчиндоржийн “Тэмээн жингийн цуваа” шүлгийг яаж амилуулсныг нь сэтгэлдээ төсөөлөн аялж үзээрэй…
Тэмээн жингийн тэргүүн цуваа
Тэнгэрийн хаяанаас наашлан асуй
Тэнүүн говийн тэнхээт алхаагаар
Тэнгэрээ тээгээд наашлан асуй
Шилээ бөхөндөө нар мандуулсаар
Шижир туяагаа цацруулсаар ирнээ
Таван хошуу сүргийн дундаас
Ганган улаан тэмээн сүрэг
Солонгорох зэрэглээндээ цуван бүжээд
Шандийн говиор шаагуулан алхаад
Тэмээн жингийн тэргүүн цуваа
Тэнгэрээ тээгээд наашлан асуй…
Энэ дууны агуулгыг илэрхийлэхдээ алсаас аажим наашлан ирж буй тэмээн жингийн цувааны аажуу тайван алхаа,дүр төрхийг аялгууны айзам хэмнэлээр нүдэнд харагдтал дүрсэлсэн юм.Дүү маань амьдралд хайртай,байгаль,гоо үзэсгэлэнг эрхэмлэдэг,сайхан өөд тэмүүлдэг байсан.Энэ романтик түүний сэтгэл “Бүсгүй минь инээмсэглэж яваарай…” гэдэг дууны аялгуу эгшигт тод томруун шингэсэн дээ.Ер нь цагаан цайлган,бас алиа шогч,наргианч,хэн нэгэн баяр баясал бэлэглэж чаддаг,өөрөө ч бусдын хараанд өртөж онигооны баатар ч болчихдог хөгжөөнт хэрэг явдал дүүд маань бий… эр хүн болохлоор хааяа нэг сархад хүртчихнээ…Зоогийн газар ширээний цаана сууж байсан Даяар дархан аварга Х.Баянмөнхийг нэг давжаа биетэй,жижигхэн нөхөр дөхөж алгадаад авсан чинь харин аварга маань өөдөөс нь огт ажиггүй хараад дооглонгуй инээмсэглэн сууж байсан гэдэг…хоёр эр хүн бие биенээ сүрхий ойлгосон бололтой.Дүүтэй минь холбоотой хошин наргиан яриа бишгүй л сонсож явлаа.Энэ нь гэгээн амьдралын нэгэн чимэг юм даа..Амьдрал олон өнгөтөй,баян шүү дээ. Эдүгээ хөх тэнгэрээ эзлэнхэн буй Д.Галсанбат дүү маань монголынхоо ард түмний зүрх сэтгэлд өөрийн хосгүй уран чадвар,бүтээлээрээ мөнхөрч ,оюун санаанд нь үүрд амьд яваа нь бахархалтай….